Prva namenski sagrađena zgrada „hrama knjige“

Poreklo vodi od biblioteke Liceja Kneževine Srbije iz prve polovine 19. veka. Njene fondove činili su pokloni domaćih i stranih darodavaca. Međutim, Licej je 1863. pretvoren u Veliku školu, u kojoj su zadržane samo stručne publikacije. Preostali deo fonda predat je Narodnoj biblioteci. Velika škola, zatim, prerasta u Univerzitet 1905. godine, biblioteka se rasformira, dok je njen fond bio podeljen fakultetima.

Univerzitetu je ubrzo bila potrebna jedna opšta naučna biblioteka, čije osnivanje je odloženo zbog početka Prvog svetskog rata. Univerzitetska biblioteka osnovana je 1921. godine, kojoj je pripao deo fonda biblioteke Liceja, odnosno Velike škole. Ova novoosnovana ustanova u početku bila je privremeno smeštena u prostorijama na Filozofskom fakultetu. Međutim, Karnegijeva zadužbina odobrila je stotinu hiljada dolara kao poklon srpskoj vladi za gradnju i opremanje jedne biblioteke u Beogradu. Materijalna sredstva uvećana su i državnim kreditima, kako bi se izgradila veća biblioteka za potrebe Univerziteta. Grad Beograd poklonio je zemljište u centru grada, a projekat su uradili profesori, arhitekti Dragutin Đorđević i Nikola Neštorović. Zgrada za Univerzitetsku biblioteku izgrađena je između 1921. i 1926. u duhu akademizma i predstavlja prvu zgradu namenski sagrađenu za biblioteku u Srbiji.

Biblioteka u novoj zgradi svečano je otvorena na dan svetih Ćirila i Metohija, 24. maja 1926. Glavni zadatak Univerzitetske biblioteke bio je „da kao samostalna univerzitetska ustanova pomaže negovanje nauke i u svojstvu naučne biblioteke posluži ne samo studentima i profesorima Beogradskog univerziteta, već i svima onima koji se bave naukom“. Za vreme Drugog svetskog rata biblioteka nije bila u mogućnosti da radi sa publikom, a deo objekta zauzela je nemačka vojska. Godine 1946. povodom proslave stogodišnjice rođenja Svetozara Markovića, biblioteka dobija današnji naziv.

Bibliotekački fond godinama je brzo rastao, tako da je 1975. broj svezaka iznosio preko milion, a danas taj broj je skoro milion i po. Krajem prošlog veka obnovljena je fasada zgrade, sanirana krovna konstrukcija i postavljena ograda. Univerzitetska biblioteka „Svetozar Marković“ danas predstavlja i zaštićeni spomenik kulture.

Bista Svetozara Markovića

Ispred zgrade Univerzitetske biblioteke nalazi se danas i spomenik Svetozara Markovića, osnivača naučnog socijalizma u Srbiji, a po kome je ova ustanova i dobila naziv. Spomenik je u vidu bronzane biste izradio vajar Stevan Bodnarov 1946. Prvobitno ova bista bila je postavljena u zgradi Filozofskog fakulteta, a na današnje mesto preneta je 1949.