Prva varoška bolnica

Sredstva za izgradnju prikupljena su putem dobrotvornog bala sa lutrijom, koji je održan 1865. u hotelu „Srpska kruna“. Ovaj bal priredio je Odbor beogradskih žena na čelu sa kneginjom Julijom, a mnogobrojni gosti priložili su tom prilikom vredne darove. Među darovima bili su zlatni predmeti, nakit, odevni predmeti, slika ruskog cara Nikolaja I, knjiga „Robinson Kruso“, štampana u Budimu, dok su „obični“ ljudi slali suve šljive, duvan, sablje, pa čak i ručno izrađen kavez za ptice.

Plac za izgradnju bolnice poklonio je opštini knez Mihailo, a jedan deo zemljišta pridodao je i trgovac Ilija Kolarac. Projektant zgrade je, prema rečima kustosa Muzeja srpske medicine dr Budimira Pavlovića, nemački arhitekt Jan Nevole, a u određenim izvorima kao mogući projektanti pominju se još i Jovan Frencl i Kosta Šreplović. U vreme kada je sagrađena, bolnica se nalazila na periferiji grada, bez ulice i bez broja. Prvi pacijenti primljeni su 1881. godine, a u sastavu bolnice tada su se nalazili unutrašnje i hirurško odeljenje, kao i laboratorija. Prvi upravnik bio je dr Jovan Valenta, dok je nakon njega na tom mestu bio dr Laza K. Lazarevć. Lazarević je inače otkupio susednu zgradu u kojoj je otvoreno Odeljenje za lečenje staraca, koje predstavlja prvu gerijatriju na svetu. U obrazloženju vlastima za otvaranje gerijatrije naveo je da „starost nije ni zdravlje ni bolest“ i „da ih je potrebno odvojiti od ostalih“.

U dvorištu iza zgrade, kako priča Pavlović, nalazila se nekada i bolnička kapela koja je srušena u relativno skorijoj istoriji. Nakon Prvog svetskog rata, u dvorištu su bile privremeno smeštene i barake koje su bile u službi dečije poliklinike i školskog dispanzera. U zgradu prve bolnice dvadesetih godina 20. veka uselilo se očno i ušno odeljenje ili, kako se često navodi u literaturi, Očna klinika. Spominje se i da je bolnica krajem dvadesetih i tridesetih godina 20. veka služila kao zatvor. Tokom Drugog svetskog rata, u suterenu zgrade smešteno je bilo i bolničko odeljenje zatvora, gde je ležao i narodni heroj Aleksandar Ranković.

Zanimljivost u vezi sa ovom zgradom svakako su i podzemni tuneli koji su povezani sa Rimskim bunarom sa jedne strane i Višnjičkom banjom sa druge. Smatra se da se na neutvrđenoj dubini nalazilo i jezerce pijaće vode, koju je bolnica koristila za svoje potrebe. Inače, dr Pavlović objašnjava da su ovi hodnici pod zemljom predstavljali vezu sa bolnicom, kao da su se njima prenosili ranjenici. Zgrada prve bolnice danas je i zaštićeni spomenik kulture.

U ovoj zgradi trenutno se nalazi sedište Srpskog lekarskog društva, Muzej srpske medicine, a privremeno je na ovom mestu i služba medicine rada Doma zdravlja Stari grad.

Muzej srpske medicine

Muzej srpske medicine osnovan je, kada i Srpsko lekarsko društvo, oko 1870. godine. U muzeju postoje slike svih starih lekara, kao i uspomene na njihove doprinose u medicini. Među njima čuva se i uspomena na dr Jovana Čokora iz Sremskih Karlovaca koji je demantovao učenje dr Koha, otkrivača bacila tuberkuloze. Čokora je tvrdio da čovek ne treba da se plaši bovin-og tipa bacila. Posebna zbirka u muzeju posvećena je razvoju srpskog vojnog saniteta, a jedna zbirka je i o stranim medicinskim misijama koje su 1915.došle kao pomoć Srbiji.

Posebno značajna je i zbirka knjiga koje su u 19. veku srpski studenti medicine doneli sa svojih studija. U muzeju se čuvaju i prvi rendgen aparati, prva stomatološka ordinacija, kao i prva zubna proteza iz srednjovekovne Srbije. Takođe, ovde su smešteni i predmeti i dokumenti o Prvom kongresu srpskih lekara, održanom u Beogradu 1904.