Prve predstave izvedene u džamiji

Naime, kada je austrijska vojska preuzela vlast nad gradom od Turaka, dotadašnje džamije iskorišćene su uglavnom kao crkve i magacini. Ipak, u pojedinim izvorima navodi se i da su se u jednoj od džamija u to vreme „držale komedije“.

Početkom 19. veka, sa nacionalnim buđenjem srpskog naroda javila se i ideja o pozorištu kao instituciji, sa ciljem borbe protiv zaostalosti i nepismenosti. Pozorišne predstave su tako „zaživele“ u gradu još tridesetih godina tog veka. Prve predstave prikazane su u magacinu Đumrukane, carinarnice na obali Save, u okviru „Teatra na Đumruku“. U to vreme nisu postojali profesionalni glumci, već su predstave izvodili amateri, odnosno ljubitelji pozorišta.

Odgovarajuća pozorišna zgrada nije postojala, pa su predstave prikazivane na nekoliko različitih mesta. Objekti koji su bili prilagođeni za ovu namenu, osim Đumrukane, bili su i hotel „Kod jelena“, Šopićevo kupatilo, Kneževa pivara, hotel „Srpska kruna“, kao i kafana „Engleska kraljica“. Uglavnom su izvođeni komadi čija je sadržina bila posvećena nacionalnoj prošlosti.

Prvi oglas za „prave“ glumce bio je objavljen u „Srpskim novinama“ 1841. godine, kojim je upućen poziv da se prijavi svako „ko je u ovom hudožestvu vešt ili ko dovoljno sposobnosti u sebi za ovo oseća“. Deset godina kanije, osnovan je i odbor „Ljubitelji narodne prosvete“, a ujedno se začela i misao o stalnom pozorištu u Beogradu. Prvobitna ideja bila je da se zgrada pozorišta izgradi na Zelenom vencu, ali je zbog nesigurnog podvodnog zemljišta gradnja obustavljena. Narodno pozorište zvanično je ustanovljeno 1863. godine, a prva predstava u okviru njega održana je u gostionici „Engleska kraljica“. Bila je to istorijska drama „Đurađ Branković“.

Knez Mihailo, ubrzo nakon toga, određuje novu lokaciju za podizanje pozorišta, a reč je o prostoru kod Stambol kapije. Knez je u međuvremenu ubijen, tako da je kamen temeljac postavio knez Milan 1868. Projekat za ovo zdanje izradio je najverovatnije arhitekta Aleksandar Bugarski. Zgrada je izvedena prema opštem tipu tadašnjih pozorišnih objekata, a podsećala je na Milansku skalu izgrađenu skoro jedan vek ranije. Već nakon godinu dana, zgrada Narodnog pozorišta bila je završena i iste godine održana je i prva predstava „Posmrtna slava kneza Mihaila“.

Neka od danas već poznatih pozorišta, međutim, osnovana su znatno kasnije. Godine 1947. osnovano je Beogradsko dramsko pozorište, tada pod imenom Gradsko pozorište, a iste godine sa radom je započelo i Jugoslovensko dramsko. Istorija Pozorišta na Terazijama počinje dve godine kasnije. Nekoliko puta tokom svog postojanja menjalo je ime, pa se tako zvalo Humorističko pozorište, zatim i Beogradska komedija. U određenom periodu, spajanjem sa Beogradskim dramskim, postaje Savremeno pozorište, a od 1975. nosi današnji naziv. Rad Ateljea 212 počeo je 1956. u sali stare Borbe ispred 212 stolica, premijerom komada „Faust“ u režiji Mire Trailović. Ovo pozorište bilo je prvo u Istočnoj Evropi koje je igralo „Čekajući Godoa“ Semjuela Beketa.