Prvi dom za nezbrinutu decu

Prema podacima Gradskog zavoda za zaštitu spomenika kulture, dom je podignut između 1887. i 1892. dobrovoljnim prilozima građana. Dom je osnovalo Društvo za potpomaganje i vaspitanje sirotne i napuštene dece, prema projektu bečkog arhitekte Antona Haderera. Dugo se pisalo o tome kako je Dom sirotne dece delo nepoznatog projektanta, ali kasnije je ustanovljeno ime ovog arhitekte. Smatra se da je Haderer bio privatni arhitekta i preduzimač, kao i da je kraće vreme radio u Ministarstvu građevina. Projekat ovog doma je, inače, za sada jedini poznat rad ovog autora.

Društvo za potpomaganje i vaspitanje sirotne i napuštene dece osnovano je 1879. godine, a prvobitno su deca boravila i školovala se u manastiru Rakovica. Nekoliko godina kasnije, Društvo je od vlasti dobilo plac za izgradnju doma na Zapadnom Vračaru. Ovo zemljište nalazilo se na kraju tadašnje Sarajevske ulice, koja danas nosi naziv Svetozara Markovića. Svečanosti podizanja kamena temeljca prisustvovale su mnoge ugledne ličnosti, a tom prilikom nastupilo je i pevačko društvo „Kornelije“. Kamen temeljac položio je kralj Milan, u koji je uzidana i spomenica sa potpisima članova Društva i predsednika Opštine. Kralj je tada u prilog Društvu dao šest hiljada dinara.

Deca su se već 1887. uselila u dom, iza kojeg je bila i uređena bašta. U dom su primana deca starosti od pet godina i do svoje sedme godine išla su u zabavište. Osnovna nastava, takođe, bila je organizovana u domu, a pitomci su izlazili onda kada su bili osposobljeni za samostalan život. O zdravlju dece u domu brinuli su se i poznati lekari, kao što su Jovan Jovanović Zmaj, Franja Ribnikar i Darinka Malenić-Banković.

U međuvremenu zgrada doma je i proširena. Ove radove nadzirao je arhitekta Dimitrije T. Leko, koji je to obavio besplatno. Doziđivanje je omogućeno, takođe, dobrovoljnim prilozima građana. Završena zgrada imala je 37 odeljenja. U levom delu objekta bile su smeštene devojčice, dok je desni deo bio namenjen dečacima. U salama za svečanosti nalazili su se portreti dobrotvora i osnivača Društva, kao i ikona svetih Ćirila i Metodija. U prizemlju su bile postavljene mermerne ploče sa imenima dobrotvora. Fasada zgrade bila je urađena u stilu neorenesanse, a na njoj se nalazio i natpis „Dom sirotne dece“. U dvorištu su bile postavljene ljuljaške, kao i zgrada u kojoj je bilo kupatilo sa bazenom i tuševima. Interesantan podatak je da je dom u vodiču „Vođa po Beogradu“ iz 1896. spomenut u poglavlju pod naslovom „Vredno je videti i posetiti“.

Za vreme balkanskih ratova u ovoj zgradi smešteni su bili ranjenici iz Kumanovske bitke, koje su negovali između ostalih i pitomci iz doma. Tokom Prvog svetskog rata u domu se nalazila nemačka bolnica, dok su za to vreme deca bila preseljena prvo u Leskovac, a potom kod Đerma u Beogradu. Međutim, nakon Drugog svetskog rata zgradi je promenjena namena. U početku se u njoj nalazila vojna apoteka, a potom garnizonska ambulanta „Slavija“. Danas ovde se nalaze apoteka, Služba kućnog lečenja, kao i odeljenje Hitne pomoći.