Varoški ulazi, izlazi i prolazi

Neke od njih sačuvane su do danas, kao one na Beogradskoj tvrđavi, a pojedine su odavno otišle u zaborav, pa mnogi i ne znaju da su ikada i postojale.

Među starijim kapijama koje su se nalazile na teritoriji Beograda svakako su kapije Singidunumskog kastruma, čiji su ostaci pronađeni na kraju Knez Mihailove ulice, prilikom adaptacije zgrade Biblioteke grada. Ovi ostaci danas se mogu videti u podrumu biblioteke, kao i preko puta ove ustanove u parku sa Rakićevom bistom.

Kapije koje su ostale sačuvane i koje svakodnevno možemo videti su kapije na Beogradskoj tvrđavi. U Gornjem i Donjem gradu tvrđave nalaze se tako Defterdarova, Despotova, Zindan, Sahat, Leopoldova, Unutrašnja i Spoljna Stambol, Karađorđeva, Mračna, Kralj i Kapija Karla VI. Nekadašnja Gvozdena ili Demir kapija, koja se nalazi ispod Zavoda za zaštitu spomenika prema Rimskom bunaru, danas je zazidana, dok je Južna kapija iz srednjeg veka postojala nekada levo od Sahat kapije.

U gradu su u prošlosti postojale i tri kapije u šancu – Sava, Stambol i Vidin, od kojih nijedna nije sačuvana. Šanac je, inače, okruživao tadašnju varoš koja se prostirala oko tvrđave, što je veći deo današnje opštine Stari grad. Sava kapija predstavljala je južnu kapiju varoši, kroz koju su ustanici 1806. napali Beograd, a njeno mesto danas označava spomen ploča. Druga, Stambol kapija nalazila se na Carigradskom drumu, na mestu današnjeg Narodnog pozorišta. Izgrađena je tokom austrijske okupacije u prvoj polovini 18. veka, a Turci su je potom koristili za javna pogubljenja i izlaganje pogubljenih. Srušena je 1866. godine, jer je predstavljala simbol turskog nasilja. Treća ili istočna kapija nazivala se Vidin kapija, na mestu današnje Prve beogradske gimnazije, na čijoj zgradi je danas spomen ploča.

Interesantno je, takođe, da su naš glavni grad krasile i trijumfalne kapije. Naime, kada su Turci predali ključeve srpskih gradova 1867. organizovan je svečan doček za kneza Mihaila. Za tu priliku, Beogradska opština podigla je četiri trijumfalne kapije. Jedna od njih bila je kod parobrodske stanice, druga na mestu nekadašnje Varoš  kapije, treća na razvalinama Stambol kapije, dok se četvrta nalazila ispred Dvora. Osim ovih, zanatlije i trgovci podigli su još tri kapije i to u Glavnoj čaršiji ili u delu sadašnje Ulice kralja Petra, u Savskoj ulici i na Maloj pijaci, gde je danas hotel Bristol.