Zaboravljeni toponimi

Mnogi stari nazivi održali su se i do danas, ali pojedini delovi grada nekada nosili su drugačije nazive od današnjih. Neki od ovih starih toponima otišli su u zaborav, a neki se i danas pominju. Međutim, malo ko zna koji su današnji delovi grada nosili nazive Varoš kapija, Zerek, Bulbulder, zatim Grantovac i Englezovac.

Varoš kapija, svakako, jedan je od onih naziva koji nisu potpuno zaboravljeni danas. Ovaj pojam odnosio se na prostor oko današnje Pop-Lukine ulice, sve do Kosančićevog venca. U ovom delu nalazila se nekadašnja Varoš kapija, jedna od kapija na utvrđenju koje su Austrijanci izgradili za vreme okupacije Beograda od 1717. do 1739. Ime je dobila po tome što se kroz nju ulazilo u srpsku Savsku varoš. Kapija je srušena tokom borbi na ulicama grada 1862. posle turskog bombardovanja Beograda sa tvrđave. Međutim, ovaj deo grada ostao je i nakon toga još dosta godina poznat kao Varoš kapija. Na ovom mestu stanovala je uglavnom srpska inteligencija, a podignuto je i nekoliko javnih zgrada u okolini. To su Saborna crkva, Konak kneginje Ljubice, Pošta, Bogoslovija, Osnovna škola, Licej, a u blizini se nalazilo i srpsko groblje koje je 1828. izmešteno na Tašmajdan.

Na teritoriji današnjih ulica Dimitrija Tucovića i Cvijićeve nekada je tekao potok, koji je nazivan Bulbulderski potok. Po ovom potoku i čitav kraj dobio je naziv. Pojam je nastao od turskih reči „bulbul“ što znači slavuj i „dere“ koja označava potok ili dolinu. Još u 18. veku, za vreme austrijske okupacije, ovaj deo bio je jedno od gradskih izletišta, a smatra se da je to ostao i tokom narednog veka. U okolini nalazile su se i stambene kuće.

Zerek je predstavljao stambeni deo grada koji se prostirao u delu Dorćola, oko Bajrakli džamije. Turski naziv, koji znači lep izgled ili vidik, zadržao se sve do Prvog svetskog rata. U ovom kraju, stanovništvo su činili većinom bogatiji trgovci i zanatlije.

Postoje, međutim, i stari toponimi koji nisu nastali od turskih reči. Jedan od njih je i Englezovac, kako se nazivao prostor današnjeg Trga Slavija i okoline. Prvobitno ovaj deo nazivao se Simićev majur, po političaru Đorđu Simiću koji je bio vlasnik ovog prostranog i močvarnog zemljišta. U drugoj polovini 19. veka, ovo imanje kupuje Škotlanđanin Fransis Makenzi, koji je pravilno isparcelisao imanje, prosekao i nivelisao ulice. Narod pogrešno protumačivši njegovu nacionalnost nazvao je ovu gradsku oblast Englezovac, kako je i ostalo neko vreme. Kada je počeo da se izgrađuje i naseljava, ovaj kraj nastanjivali su srednje imućni građani. U ovoj okolini danas i jedna ulica nosi naziv po Makenziju.

U blizini nekadašnjeg Englezovca, nekada se nalazio i Grantovac. Ovaj naziv označavao je prostor između današnjih ulica Beogradske, Njegoševe, Molerove i Proleterskih brigada. Ime je dobio prema Edvardu Maksfeldu Grantu, koji je bio generalni vicekonzul SAD u Beogradu.

Sledeće nedelje, 26. februara, donosimo priču o delovima Beograda koji su nosili naziv – mahale