Abdulah i posle Abdulaha

„Nastavićemo, uz božju volju, da sledimo put i vodimo politiku koju je zagovarala Saudijska Arabija od svog osnivanja“, obećao je novopostavljeni kralj Salman u obraćanju koje je uživo emitovano na državnoj televiziji. On je defakto još ranije preuzeo kraljeve dužnosti jer je Abdulah poslednjih nekoliko godina bio lošeg zdravlja.

„Mislim da će kralj Salman nastaviti Abdulahove reforme. Shvatio je njihovu važnost. On nije konzervativna ličnost, ali vrednuje mišljenje konzervativnosti građana ove zemlje“, kaže Džamal Kashogi, šef novinskog kanala koji je u posedu saudijskog princa. On smatra da Abdulahove reforme nisu dotakle politiku, te da su nakon arapskog proleća njegove snage bezbednosti gušile sve forme nezadovoljstva, hapsile otvorene kritičare vladajuće porodice.

Analitička javnost saglasna je da će se Saudijska Arabija pod rukovodstvom kralja Salmana suočiti sa brojnim izazovima. Dolazi do transfera vlasti sa druge na treću generaciju, a pri tome porodica nije jedinstvena, stoga se očekuju brojne intrige. Od izuzetne je važnosti da nasleđivanje trona prođe glatko bez podela u manervisanju za vlast unutar vladajuće porodice.

Istovremeno, tu su krize u regionu: kriza u Jemenu i rat u Siriji i Iraku; terorističke pretnje, a pri tome veliki broj bombaša samoubica u redovima Islamske države upravo dolaze iz Saudijske Arabije. Ovo je prekretnica za kraljevstvo koje plovi nepoznatim vodama, piše Gardijan.

Ocene su da se Saudijska Arabija trenutno nalazi u „sendviču“ između agresivne Islamske države na severu i Al Kaide u Jemenu na jugu. Saudijski ratni avioni priključili su se američkoj koaliciji u vazdušnim udarima protiv IS, mada je ovakav potez nepopularan među mnogim Saudijcima. Vlada, takođe, tek treba da pronađe način da se izbori sa, zasad, umerenim pozivima za reforme. Dugoročno, suočiće se i sa rastućim problemom visoke stope nezaposleno sti. Više od polovine populacije je ispod 25 godina starosti, te samim time ne postoji dovoljno radnih mesta za mlade Saudijce, kažu upućeni. Bi-Bi-Si piše da zemlja bar ima dovoljno nafte, što joj daje izuzetno moćnu poziciju na svetskoj sceni.

Povodom smrti kralja Abdulaha, predsednik SAD Barak Obama uputio je saučešće u svoje lično ime i u ime američkog naroda istakavši da je Abdulah „kao lider, uvek bio iskren i hrabar u svojim uverenjima. Jedno od tih uverenja bilo je postojana vera u značaj američko-saudijskog prijateljstva kao snage stabilnosti i bezbednosti na Bliskom istoku i dalje“, rekao je Obama. I potpredsednik Džo Bajden oglasio se na društvenoj mreži Tviter gde je napisao da će predvoditi zvaničnu delegaciju u Rijad koja će odati poštu preminulom kralju.

Britanski premijer Dejvid Kameron saopštio je da će Abdulah biti upamćen po „posvećenosti miru i jačanju razumevanja među religijama“. Jordanski kralj Abdulah II prekinuo je kratku posetu Davosu i otputovao u Saudijsku Arabiju, dok je jordanska kraljevska porodica proglasila četrdesetodnevnu žalost.

Na čelu kraljevstva Abdulah je bio od 2005, ali je zapravo vladao zemljom od 1995, kad je njegov polubrat, tadašnji kralj Fahd, pretrpio težak moždani udar. Tokom vladavine Abdulah se zauzimao za bliske odnose SAD i Saudijske Arabije, najvećeg svetskog izvoznika nafte i ključnog američkog arapskog saveznika. Imao je presudnu ulogu u podršci Saudijske Arabije egipatskoj vojnoj vladi nakon državnog udara 2012, a podržavao je i pobunjenike protiv režima sirijskog predsjednika Bašara al-Asada.

Tokom života obavljao je mnoge važne dužnosti – bio je gradonačelnik Meke, zapovednik Nacionalne garde i zamenik ministra obrane, a za prestolonaslednika je imenovan 1982, kad je Fahd postao kralj.

Saudijski vladari tradicionalno nose titulu Čuvara dveju svetih džamija, što se odnosi na monarha koji upravlja dvema najsvetijim džamijama islama – Velikom džamijom u Meki i Poslanikovom džamijom u Medini.

Transformisao Rijad u metropolu

Novoimenovani saudijski kralj Salman bin Abdulazis al Saud je bio guverner Rijada 48 godina, pre nego je 2011. postavljen za ministra odbrane, a godinu dana kasnije za princa prestolonaslednika. Kralj Salman pripada Sudairi, uticajnoj frakciji unutar kraljevske porodice koju čine sinovi i unuci kralja Abdulazisa. Ipak, i unutar ove grupe vlada rivalstvo naročito od kada su sinovi osnovali sopstvene grupe. Nakon smrti bivšeg kralja Fahda, koji je vladao od 1982. do 2005. godine, te nakon smrti princeza Sultane i Najef, Salman je postao najmoćniji preživeli član te frakcije. Kao guverner Rijada nadgledao je njegovu transformaciju od izolovanog pustinjskog grada u pravu metropolu. Karen Eliot Hause, autorka knjige o Saudijskoj Arabiji, kazala je za Bi-Bi-Si da Kralj Salman „ima reputaciju osobe koja je više orijentisana prema religijskom vođstvu Saudijske Arabije“.

Sahranjen u neobeleženom grobu

U skladu sa tradicijom vahabizma – ultrakonzervativna forma islama koju je nasledila kraljevina – saudijski kralj Abdulah sahranjen je juče u neobeleženom grobu. Kako tradicija nalaže, telo Abdulaha odeveno je u belo i obmotano jednostavnom tkaninom, a njegovi rođaci su ga preneli na nosilima u džamiju, a odatle na groblje, gde je položen u neobeležen grob. U molitvi u džamiji učestvovao je novi kralj Salman, lideri muslimanskih zemalja i druge istaknute ličnosti, među kojima egipatski predsednik Abdel Fateh al-Sisi, jedan od Abdulahovih najbližih saveznika.