„Ne tragam za realnim, niti nerealnim, već za nesvesnim, misterijom koja se uočava na ljudskom licu“, govorio je italijanski slikar jevrejskog porekla Amadeo Modiljani koji je umro od meningitisa pre devet decenija.
Reči čoveka koga su puritanski nastrojeni savremenici prezirali zbog neurednog života i boemije mogu poslužiti kao objašnjenje za njegovu fascinaciju portretima, po kojima je postao planetarno poznat. Nesumnjivo, najčuveniji Modiljanijev model i izvor inspiracije bila je devojka tužnih očiju Žana Ebitern.
Nemirni duh
Umetnik nemirnog duha rođen je 12. jula 1884. u Livornu u porodici sefardskih Jevreja. Mada su Modiljanijevi bili siromašni, a slikarev otac bezuspešno pokušavao da se bavi preduzetništvom, zahvaljujući avanturistički nastrojenoj majci u domaćinstvu je vladala topla atmosfera. U tinejdžerskim danima Modiljani se razboleo od tifusa, i posle oporavka roditelji su mu dozvolili da napusti školu i pohađa časove crtanja i slikanja u rodnom gradu. Zbog pogoršanog zdravstvenog stanja porodica ga je 1900. poslala u Napulj, a izvesno vreme proveo je na Kapriju i u Rimu.
Potpuno razotkrivanje duše
Sledeća stanica na Modiljanijevom putu bila je Pariz, gde je učio crtanje na Akademiji Kolarosi i upoznao sve čari noćnog života francuske prestonice. Ubrzo postaje centralna ličnost u avangardnim krugovima, zbog čega je stekao reputaciju „poslednjeg istinskog boema“.
Mada nikada nije krio da je Tuluz-Lotreka i Sezana doživljavao kao velike uzore, razvio je sopstveni stil, a modeli koje je slikao upoređivali su poziranje sa „potpunim razotkrivanjem duše“.
Iako su ljubitelje Modiljanijeve slikarske tehnike oduševljavali njegovi elegantni, melanholični i senzualni aktovi, kritičari su takva dela dočekali na nož.
Ana, Žana i poslednji dani
Nakon raskida ljubavne veze s ruskom pesnikinjom Anom Ahmatovom, koju je zbog bledog tena, crne kose i zelenih očiju smatrao otelotvorenjem lepote, Modiljani je sve dublje tonuo u zavisnost od opijata.
Pedantni biografi zabeležili su da je često noći provodio na ulici i spavao na gomilli smeća, a jednom je nag šetao Parizom iz očajanja što njegove slike niko ne želi da kupi.
Godine 1917. zaljubio se u devetnaestogodišnju slikarku Žanu Ebitern, koja mu je pozirala više od 25 puta. Posle neuspeha Modiljanijeve prve i jedine samostalne izložbe koju je organizovao tokom života, slikar i njegova muza pobegli su u Nicu, gde je 29. novembra 1918. rođena njihova kćerka koja je dobila ime po majci, a 1919. vratili su se Pariz. Zbog hronične besparice, porodica je uglavnom živela u hotelskim sobama, sve do Modiljanijeve smrti, 24. januara 1920.
Popularna priča kaže da je slikar u taksiju koji ga je prevezao u Bolnicu milosrđa rekao prijateljima da su se njegova supruga i on zakleli na večnu sreću, dok je u posmrtnom času dozivao majku i žalio za „dragom Italijom“. Samo dan kasnije Žana, koja je bila u devetom mesecu trudnoće, izvršila je samoubistvo skočivši s petog sprata. Njeni roditelji, koji nikada nisu voleli Modiljanija, nisu dozvolili da im kćerka bude sahranjena kraj umetnika, ali su tri godine kasnije promenili mišljenje tako da posmtni ostaci dvoje ljubavnika danas počivaju u istoj grobnici na Per Lašezu.
Rivalstvo s Pikasom
Iako je tokom boravka u Parizu Modiljani prijateljevao s kolegom Pablom Pikasom, kritičari smatraju da su dvojica umetnika bili ljuti rivali. Njihov složen odnos predstavlja i jednu od tema filma režisera Mika Dejvisa iz 2004, u kojem Endi Garsija glumi Modiljanija.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
