Dva viđenja sticanja pravnog statusa Crnogorske crkve pre 20 godina

Podeljenost u društvu o ovom pitanju, u tada još zajedničkoj državi, se odlično oslikala u naslovu teksta — Istorija duga sedam godina ili osam vekova.

Argumente su ukrstili predsednik Srpske narodne stranke Crne Gore, Želimir Nikčević, i urednik lista Glasnik pravoslavlja i sekretar Odbora za obnovu autokefalnosti Crnogorske pravoslavne crkve, Stevo Vučinić.

“Crnogorska pravoslavna crkva je obnovljena onog dana kada je izabran njen duhovni poglavar, znači prije punih sedam godina. To je bio pokojni Antonije Abramović, naš prvi vladika”, rekao je Vučinić.

On je objasnio da je tadašnja vlast, u uzavreloj atmosferi između Srpske i Crnogorske pravoslavne crkve, traljavo napravila politički potez registracijom koju je obavila policijska ekspozitura u Cetinju.

Vučinić je smatrao da je ideja da na ovaj način vlast pridobije nešto glasova dela građana koji se izjašnjavaju kao Crnogorci.

“Očigledno je riječ o jednom traljavom politikantskom, čak policijskom aktu priznavanja takozvane Crnogorske pravoslavne crkve. I ja mislim da državni organi Crne Gore namjerno proizvode konflikt zloupotrebljavajući politička osjećanja ljudi čiji je vjerski identitet krajnje nejasan”, naveo je Nikčević.

Nikčević je podvukao da, iako nije mislio da će se u i jednoj važnoj stvari složiti sa Vučinićem, oko motiva vlasti da u datom trenutku pravno registruju CPC — dele mišljenje.

“Pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori kanonski predstavljaju mitropolija crnogorsko-primorska koja je dio Srpske pravoslavne crkve i mitropolit Amfilohije. To priznaju sve pravoslavne crkve u svijetu osim grupe raskolnika Srpske pravoslavne crkve koja se sada nalazi na čelu takozvane Crnogorske pravoslavne crkve”, rekao je Nikčević.

Međutim, slaganje Nikčevića i Vučevića je bilo kratkog veka, pa je spor usledio zbog lepljenja epiteta “takozvana” uz Crnogorsku pravoslavnu crkvu.

“Mi nismo raskolnici zato što nikada nismo bili dio Srpske pravoslavne crkve. Mi čak nismo ni Srbi po nacionalnosti”, naveo je Vukčević.

On je objasnio da je potezom kralja Aleksandra 1020. eliminisana Crnogorska pravoslavna Crkva iz javnog života, a pod pretnjom sile na njeno mesto postavljena Srpska crkva.

Ubrzo je usledila žestoka završnica sa međusobnim optužbama i prebiranjem po istorijskim činjenicama ne bi li se što vernije poduprla teza o neophodnosti, odnosno besmislenosti postojanja Crnogorske pravoslavne Crkve.

“Ona (SPC, prim. aut) je iz Crne Gore iznjela ogroman broj nepokretnog spomeničkog fonda, ona ga je opljačkala. Ona naše crkve i manastire direktno kontroliše, ona ih prepravlja, dopravlja, ambijentalno ih uništava, ruži”, smatrao je Vučinić.

Nikčević je na ove optužbe odgovorio svojim viđenjem da se fokus pomera sa “falsifikovanja istorije crnogorske vlasti” na nešto što je nesporno nije u skladu sa istinom.

Dvadeset godina kasnije, u Crnoj Gori i dalje vlada napeta atmosfera između nekanonske Crnogorske pravoslavne crkve i eparhije SPC, Mitropolije crnogorsko-primorske.

Početkom godine Zakon o pravnom položaju verskih zajednica iz 1977. godine smenio je, sada već famozan, Zakon o slobodi veroispovesti ili uverenja i pravnom položaju verskih zajednica.

U ovom zakonu tačka sporenja jeste Član 62, koji se bavi utvrđivanjem vlasništva nad verskim objektima. Po ovom članu u slučaju da verska zajednica nema dokaz o vlasništvu, država preuzima imovinu na sebe.

„Vjerski objekti i zemljište koje koriste vjerske zajednice na teritoriji Crne Gore koji su izgrađeni, odnosno pribavljeni iz javnih prihoda države ili su bili u državnoj svojini do 1. decembra 1918. godine, i za koje ne postoje dokazi o pravu svojine vjerskih zajednica, kao kulturna baština Crne Gore, državna su svojina.

Vjerski objekti koji su izgrađeni na teritoriji Crne Gore zajedničkim ulaganjima građana do 1. decembra 1918. godine, a za koje ne postoje dokazi o pravu svojine, kao kulturna baština Crne Gore, državna su svojina“, stoji u Zakonu o slobodi veroispovesti.

Usvajanje i stupanje na snagu zakona isprovociralo je građanske proteste u više crnogorskih i srpskih gradova.

„Nisam čuo ni jedan pravni argument protiv Zakona, osim onog koji SPC ponavlja ‘narod je na ulicama’. To neće ni na koji način sprečiti državu da obavlja svoj posao, da usvaja i sprovodi zakone koji su u potpunosti usaglašeni i sa Ustavom i sa međunarodnim normama“, rekao je sredinom februara Milo Đukanović.

„Mi nemamo prava da se mešamo, svakako ne na direktan način. Ja sam Đukanoviću izneo moju brigu, on stvari posmatra drugačije. Naš pogled na donošenje tog zakona je različit, ali se to dešava u zemlji u kojoj je on predsednik“, jedan je od komentara predsednika Srbije na ovu temu.

Međutim, zapaljivih političkih poruka i sporadičnih incidenata ne manjka ni sa jedne, ni druge strane.

Dok su građani još uvek na ulicama, nazire se prvi pomak, pre svega održavanjem prvog razgovora predstavnika Vlade i Mitropolije crnogorsko-primorske o spornom zakonu. Kako stvari stoje, pregovori se nastavljaju sledeće nedelje, 11. marta, a tim povodom formirani su ekspertski timovi.

Izradu sadržaja podržala Ambasada SAD u okviru projekta “Digitalizacija arhive Danasa”. Stavovi izneti u tekstu su stavovi autora i nužno ne izražavaju stavove Vlade SAD.