Bujice i plavljenje ulica zabeleženi u preko 80 opština: Zbog čega dolazi do poplava u Srbiji?

Proglašenje vanredne situacije u 56 gradova i opština, urušavanje mostova, oštećenje puteva, evakuacija nekoliko stotina ljudi, oštećenje javne imovine i kuća, potop na njivama – ovo su samo neke od posledica padavina koje su pogodile našu zemlju i izazvale poplave u proteklim nedeljama.

S obzirom na to da maj i jun kod nas važe za najkišnije mesece u godini, kiše su očekivana pojava, ali veoma zabrinjavaju njihova rasprostranjenost i intenzitet, kao i poremećaji koje su izazvale u svakodnevici stanovnika.

Od 17. maja do 17. juna Institut za meteorologiju u Beogradu zabeležio je poplave, bujice i plavljenje ulica u ukupno 82 opštine širom Srbije. To je skoro polovina njihovog ukupnog broja bez opština na Kosovu i Metohiji, piše Jelena Kozbašić za sajt Klima101.rs.

Kako pokazuje mapa Instituta, borba sa vodenim stihijama vodi se u gotovo čitavoj zemlji, ali pre svega u zapadnim, centralnim i istočnim krajevima.

Prema njihovim podacima, najveća akumulirana količina padavina evidentirana je u Kuršumliji (270,8 mm), Zlatiboru (245,3) i Loznici (242,4 mm).

Usled obilnih kiša praćenih poplavama poslednjih dana, vanredna situacija je, između ostalog, proglašena na celoj teritoriji gradova Bor i Kruševac, zatim u opštinama Topola, Rača, Aranđelovac, Lebane, Rekovac i Arilje.

U 56 gradova i opština Vlada je proglasila i stanje elementarne nepogode koja se zakonski definiše kao događaj uzrokovan dejstvom prirodnih sila ili ljudskom aktivnošću, koji prekida normalno odvijanje života u meri koja prevazilazi redovnu sposobnost pojedinca i lokalne zajednice da se oporave bez pomoći države. U te svrhe, nadležni organi evidentiraće štetu i izraditi plan sanacije.

Uprkos tome što izrada studija atribucije, kojima se meri uloga klimatskih promena u određenim vremenskim ekstremima, može da potraje mesecima, dešavanja sa kojima smo suočeni odgovaraju predikcijama naučnika: u svetlu porasta temperature očekuju se učestalije i jače padavine koje mogu da rezultuju razornim poplavama.

Globalno zagrevanje nije ravnomerno raspoređeno, a upravo Srbija se nalazi na jednoj od vrućih tačaka – dok je planeta prosečno toplija za 1,1 °C nego što je bila u predindustrijskom dobu, temperatura je kod nas za 1,8 °C viša.

Ali kakve veze to ima sa kišom?

Ključ je pre svega u toplijem vazduhu koji u sebi može poneti više vlage. Veća količina vodene pare u atmosferi dalje dovodi do intenziviranja atmosferskih padavina – posebno kada su u pitanju ekstremne količine.

Međutim, priča tu ne staje. Kada govorimo o pljuskovima, u obzir treba da uzmemo i to odakle oni stižu do nas – a to je najčešće Mediteran, još jedan predeo koji se zagreva brže u poređenju sa svetskim prosekom. Atmosferskim kretanjima, koja neki opisuju i kao atmosferske reke (atmospheric rivers), vazduh koji je u mediteranskim podnebljima, ali i na Atlantiku, nakupio dosta vlage dolazi do naše zemlje. Rezultat su obilne kiše poput majskih i junskih.

Naposletku, na Srbiju se godišnje sruči otprilike slična količina padavina kao pre sedamdeset godina, ali uz jednu bitnu razliku: trpimo češća i duža sušna razdoblja, a onda odjednom uslede epizode ekstremnih padavina koje mogu da dovedu do poplava. Najniži rizičan prag za to predstavljaju dnevne količine padavina veće od 20 litara po metru kvadratnom (mm) koje su kod nas sve učestalije.

Prema Međuvladinom panelu za klimatske promene (IPCC), uz hitnu i ambicioznu klimatsku akciju i ograničenje porasta srednje globalne temperature na 1,5 °C, svet će pretrpeti manje negativnih uticaja vremenskih ekstrema.