Crnina – osnovni „dres-kod“

Bitno je da ne nosite crninu, ni crn konac u iglu da ne udevate, crnina može da podseti na Žene u crnom – ovako je za života u mnogim prilikama govorila Borka Pavićević, opravdavajući svoje drugarice, prekršiteljke moralnog, političkog, kulturnog koncenzusa, preskakačice etničkih barijera i zidova, dezerterke iz nacionalno/patriotske i patrijarhalne časti, koje su trideset godina u kontinuitetu izložene raznim vidovima represije.

Ko god je imao prilike da prisustvuje različitim akcijama Žena u crnom, a u tri decenije njihovog javnog angažmana na ovim prostorima, bilo ih je više od dve i po hiljade i to na ulici, ključnom prostoru sa kojeg u crnini i ćutnji deluju, imao je prilike da se suoči sa različitim uvredama, psovkama, prozivanjima, izrugivanjima, što je stizalo od prolaznika, organizovanih grupa i različitih pojedinaca.

Crnina je osnovni dres-kod bez kojeg ne možeš da sudeluješ u katarzičnim performansima i scenskim akcijama, jer će te Staša Zajović vrlo prezicno upozoriti na kršenje pravila i udaljiti te da s druge strane ulice pratiš akciju. To pravilo svojevremeno je kršila samo pokojna Tamara Kaliterna, doduše u zimsko vreme, koja je, ni manje ni više, u crvenom kaputu, da sluti na radost, uvek na početku reda mirno stajala, ne obazirući se na kršenje odevnog protokola i skrenirajući prolaznike koji bi se kristili, psovali, prozivali i vređali.

Trideset godina Žene u crnom na ulici ustaju protiv rata i ratnih zločina, protiv poricanja i relativizacije zločina, protiv zaboravljanja, omalovažavanja i vređanja žrtava, protiv progona ratnih dezertera, protiv ubijanja žena, protiv ekonomske i socijalne marginalizacije žena, Roma i drugi nacionalni manjina, protiv svih militantnih regionalnih i globalnih politika, protiv kršenja ljudskih prava. Nijedna ulična akcija Žena u crnom nije prošla bez fizičkih ili verbalnih napada. Na to su navikli svi koji u koloni iz Jug Bogdanove, pod policijskom pratnjom odlaze do Trga republike.

Od Žena u crnom može da se uči i nauči, kako se, na primer, piše alternativna istorija mirovnog pokreta, koliko je važno zabeležiti svaki trenutak, događaj, akciju, broj učesnika, reakcije sa različitih terena u kojima žene odlaze, a to nije samo ulica, već su i sela i mesta oko Srebrenice, Bihaća, Zvornika, Leskovca, Kruševca, Sente, Ade, Novog Pazara, prihvatni centri za migrante, granični prelazi, tužilaštva, sudovi, različiti protesti, mesta u kojima se uglavnom okuplja i živi obespravljena margina društva. Kao aktivistička i mreža feminističko-antimilitarističke orijentacije, Žene u crnom su najviše napadne zbog insistiranja na svim nivoima odgovornosti za rat i ratne zločine. Najžešći napadi su povodom obeležavanja zločina genocida u Srebrenici.

Propaganda je odnegovala javni diskurs u kome su Žene u crnom optužene da „veličaju muslimanske žrtve“, a potcenjuju „srpske žrtve“. Ali svake godine Žene u crnom obeležavaju masovan zločin nad Srbima u Orahovcu, stradanje radnika RTS u NATO bombardovanju, ubistvo gardista u Topčideru, a više puta su protestovale protiv progona srpskog stanovništva u akcijama Bljesak (maj 1995) i Oluja (avgust 1995).

Proteklih meseci Tamara Spaić i Staža Zajović pripremale su i uredile publikaciju koja je nazvana Hajke, psovke i ostalo – dosije o napadima na Žene u crnom. Na bazi različitih istorijsko-društvenih okolnosti u kojima su se događali napadi na ŽUC, priređivačice su ovu publikaciju podelile na tri faze i to: prva koja obuhvata režim Slobodana Miloševića – hajke, napadi i pretnje smrću; druga koja obuhvata represiju demokratskih vlasti – poricanje zločina i treća faza, u kojoj se vraćaju devedesete i veličaju ratni zločini. Kroz sve navedene faze Žene u crnom prolazile su različite oblike agresije: policijska isipitvanja, neprekdini upadi finansijske policije, lišavanje slobode, oduzimanje pasoša aktivistkinjama, pretresi stanova, zaplena aktivističkog materijala i dokumentacije, zabrani prelaska granica, zabrane akcija, fizički napadi, klevete, medijske hajke i pokušaji brutalne kriminalizacije Žena u crnom.

Od jeseni 1993. kreira se dnevnik uvreda gde se zapisuju reakcije prolaznika na proteste, scenske akcije i performanse. Najčešće reakcije koje se u kontinuitetu već trideset godina u javnom prostoru izgovaraju su: plaćenice, lezbejke, profuknjače, čedomorke, nerotkinje, krmače, kurve ustaške, balijske i šiptarske, strane plaćenice, antisrpske žene. Ovakve reakcije usmerene su na diskreditaciju žena i njihovu dehumanizaciju kao ljudskih bića. Pokazana mržnja je, kako ističe Miloš Urošević, „zato što one krše patrijarhalne uloge, nacionalne konsenzuse, praskaču barijere“.

Žene u crnom su hodajuća opomena, čiji performansi i ulične akcije uznemiruju i jedni su kolektiv koji se u kontinuitetu trideset godina na ulici suprostavlja različitim istorijskim, društvenim i političkim narativima koje se baziraju na poricanju, zaboravu i iskrivljanju činjenične istine.

Publikacija je važan dokument jer predstavlja hronologiju, iz koje ne učitavamo samo ono što se događalo i što su preživljavale Žene u crnom, već mnogo više od toga, ovo je i društveno politička hronologija iz koje se precizno prepoznaje suština represije koju imenujemo kao „kontinuitet državne politike“. Kroz organizovanu hajku (poteru) trideset godina, uvek sa psima tragačima – traje lov na veštice. Zaboravlja se da su one „uvek neposlušne, dok je svijeta i vijeka“, što bi rekla Stana Cerović, poslednja crnogorska virdžina.