Crnogorski poligon

Zlatko Vujović: U posljednih nekoliko godina ti odnosi su na silaznoj putanji. Vučić pruža otvorenu podršku Andriji Mandiću i Milanu Kneževiću koji su u prvostepenom postupku osuđeni za ono što je Tužilaštvo ocijenilo kao državni udar. Usvajanje zakona o slobodi vjeroispovjesti bilo je kapisla za otvoreni sukob između Srbije i Crne Gore koji se dosta često odigrava preko nekih drugih aktera. Tu prije svega mislim na Srpsku pravoslavnu crkvu.

Dragan Đukanović: Tokom 14 godina od nestanka državne zajednice Srbije i Crne Gore odnosi između Beograda i Podgorice su često bili loši. Ne treba zaboraviti da nisu rešeni mnogi bilateralni problemi – od nedefinisanja državne granice do nepostojanja dvojnog državljanstva za građane dve zemlje. Zakon o slobodi veroispovesti još više je komplikovao odnose između Beograda i Podgorice. To je neka vrsta dodatnog opterećenja. Meni se čini da je taj zakon mobilisao značajan deo desne političke javnosti u Srbiji.

Karabeg: Predsednik Srbije Vučić tvrdi da se Srbija ne meša u unutrašnja pitanja Crne Gore.

Vujović: Bojim se da se Vučić ne miješa u unutrašnja pitanja Crne Gore isto onako kao što se preko Dodika ne miješa u unutrašnje poslove Bosne i Hercegovine. Vučić je veoma jasno involviran, možda ne kroz izjave, jer on se u javim nastupima predstavlja kao umjereni političar koji poštuje pravila međudržavnih odnosa.

Međutim, ako pratimo izjave njegovih ministara, posebno ministra vanjskih poslova i ministra odbrane, i kampanju srpskih medija koji zatrpavaju Crnu Goru neistinitim informacijama, onda je evidentno da se Vučić i te kako miješa. U govoru na Badnji dan Vučić je rekao da će deset puta uvećati sredstva za finansiranje srpskih organizacija u Crnoj Gori i da je cilj te akcije što bolji rezultat na popisu stanovništva 2021. godine, odnosno da se u Crnoj Gori poveća broj građana koji se izjašnjavaju kao Srbi.

Da li jedna država treba da u drugoj državi finansira kampanju sa ciljem da utiče na rezultate popisa? Mislim da je to direktno miješanje u unutrašnje stvari Crne Gore.

Đukanović: U skladu sa svojim ustavom Srbija može da se bavi statusom pripadnika svoje zajednice u državama regiona i dijaspori, ali mislim da je veoma značajno da ta pomoć bude transparentna. Bitno je da Beograd kaže srpskim zajednicama u regionu da one imaju svoje države. To znači da Srbi u Crnoj Gori svoje probleme i teškoće treba da rešavaju kroz institucije države u kojoj žive.

Vujović: Gospodin Vučić u potpunosti kontroliše prosrpske partije – Demokratski front, Ujedinjenu Crnu Goru, Pravu Crnu Goru, Socijalističku narodnu partiju. Kada neko iz Crne Gore kritikuje Vučića, odmah uslijede oštre izjave iz tih stranaka.

Sve one stoje iza predsjednika Srbije. Mada se ima utisak da Srpska pravoslavna crkva kontroliše proteste, to u potpunosti nije tačno zato što aktivisti koji to organizuju pripadaju Demokratskom frontu i drugim opozicionim partijama. Međutim, opozicione prosrpske partije ne žele da budu vidljive, jer bi to smanjilo odziv građana. Mislim da je to instrukcija iz Beograda.

Đukanović: Evidentno je da Beograd pruža podršku prosrpskim političkim partijama, ali upoređujući izjave koje stižu iz Beograda i delovanje prosrpskih političkih partija u Crnoj Gori ne bih mogao reći da ih Beograd kontroliše.

Vujović: U posljednjem intervjuu Đukanović je izbjegao odgovor na nekoliko puta ponovljeno pitanje da li smatra da Vučić kontroliše ono što se dešava u Crnoj Gori. Međutim, svako ko makar površno poznaje situaciju u Srbiji zna da se sa državnih adresa ne mogu slati teške optužbe na račun Crne Gore, a da to nema odobrenje samog Vučića. A što se tiče kontrole Vučića nad opozicionim partijama – iznijeću vam jedan primjer. Kao što je poznato, mitropolit Amfilohije tražio je od opozicionih poslanika da ne prisustvuju sjednici Skupštine Crne Gore na kojoj se usvajao zakon o slobodi vjeroispovjesti i da na taj način ne daju legitimitet tom zakonu.

Opozicioni poslanici su prihvatili Amfilohijev zahtjev. Međutim, uoči same sjednice u Podgoricu je sletio avion vlade Srbije kojim su u Beograd otputovali lideri Demokratskog fronta Mandić i Knežević. Nakon što su u Beogradu dobili instrukcije, poslanici Demokratskog fronta su, bez obzira na obećanje dato Amfilohiju, došli u parlament, izazvali teške incidente i fizičke obračune zbog čega je intervenisala i policija.

Đukanović: I meni je bilo zanimljivo da tokom pomenutog intervjua crnogorskog predsednika Mila Đukanovića javnom servisu nismo mogli da čujemo bilo kakvo ukazivanje na vezu između državnog vrha Srbije i protesta u Crnoj Gori. Nije bilo reči ni o uticaju Beograda na prosrpske političke opcije.

Vujović: Možda Đukanović ima obećanje da će se situacija smiriti nakon parlamentarnih izbora u Srbiji koji su zakazani za april ove godine. Da li je to tako – mi to ne znamo, ali je činjenica da je Đukanović po svaku cijenu izbjegao da označi Vučića kao krivca ili nalogodavca. A on nije baš sklon da izbjegava da označi nekoga koga smatra za protivnika.

Možda su u pitanju i neki taktički razlozi. U ovom trenutku postoji snažan pritisak Zapada, prije svega SAD, na Srbiju da obnovi pregovore sa Kosovom koji bi rezultirali nečim što bi se moglo smatrati priznanjem Kosova. Đukanović vjerovatno ne želi da se američkoj administraciji nađe na putu i čeka da se to razriješi – bilo pozitivno ili negativno.

Đukanović: Mislim da je Đukanovićeva uzdržanost rezultat uviđanja složenosti situacije u regionu. Na Balkanu imamo čitav niz nerešenih pitanja. Mislim da bi svako dodatno usložnjavanje odnosa na relaciji Beograd – Podgorica ostavilo posledice i na druge delove naše regije.

Vujović: Sjetimo se samo Vučićevog ponašanja u aferi državni udar. On je prvo rekao da su to besmislice, pa se onda izvinio i saopštio da je to sve istina i da je trebalo da bude veliko krvoproliće, a onda se ponovo predomislio i crnogorskom pravosuđu uskratio podatke i dokaze koji su se nalazili u rukama Srbije. Tako da je teško procijeniti šta Vučić igra.

Ono što je u ovom trenutku za njega veoma važno je da pacifikuje Srpsku pravoslavnu crkvu, prije svega Amfilohija Radovića koji je predvodio dio klera koji je bio protiv njega zbog sumnje da će priznati Kosovo. On je sada na dobrom putu da Amfilohija stavi pod kontrolu, jer Amfilohije više ne kritikuje Vučića na način kako je to radio ranije.

Đukanović: Ne mislim da je Vučićev cilj da promeni vlast u Crnoj Gori. Ali mislim da je i te kako zainteresovan za raspored snaga unutar Srpske pravoslavne crkve imajući u vidu da ona pokušava da odloži ili u potpunosti spreči bilo kakav dogovor sa Prištinom.

Vujović: Prije nedelju-dvije na You Tube pojavio se snimak onoga što se dogodilo u Pljevljima avgusta 1992. godine. Naime, tada je vođa paravojnih jedinica iz Republike Srpske Čeko Dačević ušao u Pljevlja, blokirao grad, postavio barikade i prijetio hapšenjem muslimana. Tokom noći napadnuto je skoro 30 objekata čiji su vlasnici bili muslimani, a neke muslimanske kuće su zapaljene. Crna Gora je tada bila veoma blizu ratnih sukoba. Kad vidite da su pripadnici bivših paravojnih jedinica danas aktivisti Srpske pravoslavne crkve, onda svakako da postoji strepnja da se tako nešto može ponoviti.

Đukanović: Nadam se da smo svi iz sukoba devedesetih izvukli pouke. Iskreno se nadam da će Crna Gora očuvati svoj građanski, multietnički i multikulturni karakter. Zaista ne mislim da je moguća nekakva srpska teritorijalna autonomije u Crnoj Gori.