Dan primirja: Zašto je 11. novembar državni praznik?

Nakon četvorogodišnjeg rata, koji je do tada bio najveći u istoriji, primirje između Centralnih sila i sila Antante je potpisano 11. novembra 1918. godine tačno u 11 sati.

U ratu su se na jednoj strani borile Nemačka i Austrougarska, dok su na drugoj strani bile Rusija, Francuska i Velika Britanija, a potpisivanje primirja u Prvom svetskom ratu odigralo se u Francuskoj, u specijalnom vagonu maršala Ferdinanda Foša, i ostalo na snazi sve do zaključivanja konačnog mirovnog sporazuma u Versaju 28. juna 1919. godine.

Foš je u suštini bio glavni autor dokumenta koji je obuhvatao prekid neprijateljstava, povlačenje nemačkih trupa iza granica, očuvanje infrastrukture, razmenu zarobljenika, obećanje reparacija, uništavanje nemačkih ratnih brodova i podmornica, zajedno s regulacijom postupanja tokom primirja.

Prema enciklopediji Britannica, Nemci su doživeli potpisivanje primirja kao izdaju, budući da su pristali na prekid borbenih dejstava, iako nisu bili poraženi na bojištu. Veruje se da su osećaj razočaranja i uslovi vezani za reparacije poslužili kao osnova za nemačko nezadovoljstvo, što je na kraju doprinelo izbijanju Drugog svetskog rata.

Rat koji je trajao od 1914. godine zvanično je zaključen Versajskim mirom 28. juna 1919. godine.

Natalijina ramonda

Simbol ovog praznika je cvet – Natalijina ramonda.

Dan primirja je u Srbiji neradan dan, a obeležava se i u Velikoj Britaniji, Belgiji, Novom Zelandu, Francuskoj, u zemljama Britanskog Komonvelta to je „Dan sećanja“, a u SAD je „Dan veterana“.

U Srbiji se amblem tog praznika, koji bi trebalo nositi na reveru, sastoji od motiva odlikovanja Albanske spomenice s početka 20. veka – zeleno-crne trake koja okružuje stilizovani prikaz ljubičastog cveta, Natalijine ramonde.

Ta ugrožena biljka raste na istoku Srbije i na planini Kajmačalan, gde je srpska vojska pod komandom vojvode Živojina Mišića, vodila žestoke borbe protiv bugarskih snaga tokom pripreme proboja Solunskog fronta, uvoda u oslobađanje Srbije u Prvom svetskom ratu.

Natalijinu ramondu nazivaju i „cvet-feniks“ jer se, kada nastupi sušni period, pritaji i osuši, da bi s prvom kišom ponovo ozelenela.

Albanska spomenica

Osim ramonde, u amblemu se pojavljuje i motiv trake Albanske spomenice, koja se nalazi iznad cveta.

Prvog aprila 1920. godine, putem Ukaza, uspostavljena je Albanska spomenica kao sećanje na prelazak kroz Albaniju tokom Evropskog rata 1915. godine.

Prema ovom Ukazu, pravo na Spomenicu imali su svi vojni pripadnici koji su bili angažovani tokom prolaska kroz Albaniju, uključujući i članove stranih vojnih misija koji su zajedno sa srpskom vojskom prolazili kroz tu zemlju.

Spomenica je izrađena u obliku dvoglavog orla sa srpskim grbom na grudima i kraljevskom krunom na vrhu.

Na prednjoj strani, ispod orla, nalazi se medaljon okružen vencem od lovora, s profilom Aleksandra Karađorđevića, uz natpis: „Svojim ratnim drugovima Aleksandar“.

Na poleđini, u tri reda, stoji natpis: „Za vernost otadžbini“.

Ukazom od 6. novembra 1921. godine, Spomenicom je odlikovano 142.148 oficira, podoficira, kaplara, redova, obveznika činovničkog reda i sveštenika.

Naredbom od 6. marta 1940. godine, svi pripadnici crnogorske vojske koji su ostali na vojnoj dužnosti zajedno sa srpskom vojskom na Solunskom frontu bili su odlikovani Albanskom spomenicom.

Dan primirja u svetu

U Srbiji, ali i mnogim zemljama širom sveta, 11. novembar slavi se kao Dan primirja u Prvom svetskom ratu, čijim su potpisivanjem, u 11 sati u specijalnom vagonu maršala Ferdinanda Foša u šumi Kompjenj u Francuskoj, sile Antante i Nemačka okončale sukob pre 103 godine.

U Britaniji i ostalim zemljama Komonvelta, tradicija je da se tačno u 11 sati minutom ćutanja odaje počast žrtvama, sećajući se momenta kada je primirje 1918. godine stupilo na snagu.

Praznik je poznat kao Dan sećanja ili Dan primirja, obeležava se od 11. novembra 1919. godine, a kralj Džordž Peti je tada naredio čitavoj zemlji da stane na dva minuta kako bi se odao počast žrtvama.

Današnje obeležavanje uključuje sećanje na stradale i u drugim ratovima, poput onih u Zalivu, na Foklandima, Iraku i Avganistanu.

Crveni cvet maka postao je simbol ovog praznika u Velikoj Britaniji, podsećajući na vojnike Prvog svetskog rata.

Taj cvet raste na nekadašnjim bojnim poljima u Belgiji i na severu Francuske, a pominje se i u ratnoj poemi „Na poljima Flandrije“ kanadskog pisca Džona Mekrea. Na razorenim poljima, gde su vojnici masovno sahranjivani, prvi je procvetao krvavo crveni mak.

Tokom obeležavanja stogodišnjice potpisivanja primirja 2018. godine, organizovana je grandiozna parada u Parizu, a među zvanicama se našla i kancelarka Nemačke Angela Merkel.

U Sjedinjenim Američkim Državama, ovaj praznik nosi naziv Dan veterana.

Od kada se u Srbiji obeležava?

Dan primirja se kao praznik u Srbiji obeležava poslednjih 11 godina, od 2012. godine.

Pre 2012. godine, ovaj datum se obeležavao na prvim časovima u svim osnovnim i srednjim školama u Srbiji od 2005. godine.

Ovaj praznik je državni i obeležava se neradno, što znači da državni organi i određene firme neće raditi.

Takođe, deca u školama će imati trodnevni jesenji raspust ove godine.