“Direktiva 25” u Atrijumu do 18. februara

Reč je o dokumentu od tri i po strane teksta otkucanog na pisaćoj mašini sa svojeručnim potpisom nemačkog kancelara Adolfa Hitlera, ručno zavedenom pod brojem 393/41 od 28. marta 1941. godine.

To je drugi od 13 originalnih primeraka naređenja na osnovu kod je, između ostalog, 6. aprila 1941. bombardovan Beograd, a koje je Srbija 29. novembra kupila na onlajn aukciji u Austriji za 42.500 američkih dolara, bez uračunatih poreza i troškova.

Ovaj dokument koji je u Srbiju stigao iz SAD, gde je nepoznatim putevima dospeo nakon što je 1944. “iscureo” iz Arhive vojne obaveštajne službe Vermahta (Abvera), biće izložen u Narodnom muzeju, a u čast Dana državnosti Srbije, do 18. februara.

Trajno će se trajno čuvati u Muzeju žrtava genocida.

Dejan Ristić, direktor Muzeja žrtava genocida, ocenio da Hitlerova “Direktiva 25” ima istorijsku težinu telegrama kojim je Austrougarska 28. juna 1914. objavila rat Kraljevini Srbiji, čime je faktički započeo Prvi svetski rat.

– Izdajući naređenje za početak združenih borbenih dejstava protiv Kraljevine Jugoslavije i Kraljevine Grčke, nemački kancelar Adolf Hitler ovim dokumentom označio je početak četvorogodišnjih dramatičnih borbi i bezmernog stradanja civilnog stanovništva, a posebno pripadnika srpskog naroda. Između ostalog, ovaj dokument sadrži i eksplicitnu naredbu da se danonoćnim bombardovanjima Beograd sravni sa zemljom, kao i spremnost da se posle okupacije Jugoslavije delovi njene teritorije predaju Bugarskoj i Mađarskoj. Sadržaj ove direktive rezultirao je i stvaranjem svih neophodnih preduslova za uspostavljanje NDH i trostruki genocid koji je njoj počinjen nad Srbima, Jevrejima i Romima. Ovaj neprocenjivo vredan dokument i istorijski izvor, koji se sada nalazi u posedu Republike Srbije, istovremeno je predstavljao i zloslutni nagoveštaj brojnih dramatičnih, tragičnih, ali i herojskih događaja koji su obeležili razdoblje Drugog svetskog rata na čitavom prostoru okupirane Kraljevine Jugoslavije – izjavio je Ristić juče u Narodnim muzeju.

Javno izlaganje “Direktive 25” uvod je i u obeležavanje Međunarodnog dana sećanja na žrtve Holokausta 27. januara, povodom kog je Muzej žrtava genocida juče u Muzeju primenjene umetnosti u Beogradu predstavio engleski prevod naučne monografije istoričara Dragana Cvetkovića “Od Topovske šupe do koncentracionih logora Staro Sajmište: Kvantitativna analiza holokausta u okupiranoj Srbiji” („From Topovske šupe to Sajmište concentration camps: A quantitative analysis of the Holocaust in occupied Serbia“).

Istim povodom u Istorijskom muzeju Srbije je najavljeno prvo javno predstavljanje novih dokumenta koja su dospela u posed Muzeja žrtava holokausta – pet pisama iz lične zaostavštine istaknutog pripadnika jevrejske zajednice u Srbiji Biti Berahe, kao i predmeta iz njegovog ličnog fonda formiranog u Muzeju žrtava genocida. Beraha je pisla slao iz nacističkog prolaznog logora za Jevreje i Rome u beogradskim Topovskim šupama od 8. oktobra do 9. novembra 1941. godine.

Traga se za odlukom o savezničkom bombardovanju Beograda
Srbija nema u svom posedu original odluke o savezničkom bombardovanju bombardovanju Beograda i srpskih gradova 1944, to su pojedinačne odluke za kojima se traga. Taj dokument je poznat i postoji u stranim arhivima, ali je pitanje da li se može doći do originala. Kopije su u našim ustanovama kulture, kao što je kopija “Direktive 25” bila i još uvek je pohranjena u Arhivu. Još u vreme socijalističke Jugoslavije ustupile su nam je SAD – odgovor je Dejana Ristića na Danasovo pitanje šta je sa originalom naredbe o saveznikom bombardovanju Beograda na Vaskrs 1944. godine.