Foto: TOOMKada dođete u Donji Milanovac, varošicu na 991. kilometru Dunava, susrešćete se sa nazivima Lepenski Vir i Poreč. I taj naziv Poreč često izaziva zabunu jer se pomisli na hrvatski Poreč u Istri i traži se kopča. Kopče nema, jer je naselje Poreč, preteča današnjeg Donjeg Milanovca, gradića koji se često selio i menjao imena.
Ako preskočimo vreme dominacije Rima kada je egzistirao kao rimski Kastrum Talijata i vreme doseljavanja Slovena i njihov Veliki Gradac, današnji Donji Milanovac se pod različitim imenima pominje od 17. veka.
Tada se ribarsko seoce prvi put pominje pod nazivom Banja, koje kao središte Porečke oblasti uništavaju Turci.
Stanovništvo Banje u strahu od turske vojske napušta ušće Porečke reke u Dunav i na dunavskom ostrvu Poreč podiže novo naselje koje ime dobija po nazivu ostrva. Nekada se na ovom ostrvu nalazila rimska varoš Pagus Poreci, koja je posle propasti Rimske imperije opustela.
Prema nekim podacima Porečko ostrvo bilo je nastanjeno 1690. a Crkva Svetog oca Nikolaja podignuta je 1730. o čemu govore podaci egzarha beogradskog mitropolita Maksima Ratkovića iz 1733.godine.
-Zahvaljujući povoljnom geografskom položaju, varošica Poreč ubrzo postaje značajno saobraćajno i trgovačko središte ovog dela Srbije. – zabeležio je u svojoj knjizi “Porečke seobe” Jovica Orlović.
Navodi da je vođa Prvog srpskog ustanka, Karađorđe, prilikom boravka u Poreču, kao ktitor Porečke crkve finansirao njenu popravku i dozidao visoki toranj 1809. odnosno 1811. godine.
Poreč se u ruskim istorijskim dokumentima, takođe početkom 19. veka pominje kao tvrđava na strategijski važnom dunavskom ostrvu na kome se nalazio i odred ruskih vojnika pod komandom generala Orurka.
Za ostrvo Poreč vezuju se i vojvoda Milenko Stojković, kapetan Miša Anastasijević, ali i Hajduk Veljko Petrović koji je baš u Poreču imao sudbinski susret sa Čučuk Stanom kojom se oženio.
Nije ova varoš dugo nosila ime Poreč, jer su česte poplave bile razlog za preseljenje Poreča sa ostrva par kilometara nizvodno na višu, desnu obalu Dunava koje je zagovarao knez Miloš Obrenović.
Porečani nisu bili oduševljeni, ali kneževska se ne poriče.
Starešina Porečke reke, knez Stefan Stefanović Tenka, kako beleži Orlović, predložio je da se novo naselje nazove, zbog tradicije, Novi Poreč, o čemu je lično obavestio kneza Miloša Obrenovića oktobra 1831. godine.
Par meseci kasnije kapetan Tenka je, prema istraživanju istoričara Miloša Petrovića, 30. aprila 1832. po starom kalendaru, poslao je knezu Milošu prvo pismo iz novog Poreča na ušću reke Zlatice u Dunav.
Ovo novo naselje, bilo je jedno od prvih u tadašnjoj Srbiji, sagrađeno po regulacionom planu koji je osmislio Stefan Stefanović Tenka.
U pismu je pored ostalog pisalo da se kapetan Tenka nalazi u “poseleniju novom stavljajući u poredak kuće i dućane na način poslatog plana moga Vašoj Svetlosti”.
-Poselenije ovo novo nemajući svog imena pravog, za to u dogovoru kmetova mojih zaključili smo posvetiti naselje naše imenu nasledstvenom knjazu našem i prozvati Milanovcem, u punoj nadeždi da će nam ovaj serdačnoj želji Vaša Svetlost milostivom blagonaklonošću odobriti – pisao je kapetan Tenka knezu Milošu.
Ime je odobreno i nova varoš ponela je ime po kneževiću Milanu II Obrenoviću koji je darivao meštanima 10 000 groša.
-Nepunih dvadeset sedam godina potom, aprila 1859. Despotovica je takođe dobila naziv Milanovac, te je porečki Milanovac postao Donji Milanovac, za razliku od mlađeg imenjaka koji je postao Gornji. Time je završena poslednja etapa u kreiranju novog identiteta varoši koja je, na tom prostoru postojala do 1970. godine – pojašnjava Miloš Petrović.
Poslednje u nizu preseljenja uslovila je gradnja Hidroelektrane “Đerdap 1” i formiranje đerdapske akumulacije koja je, pored ostalih naselja na srpskoj i rumunskoj strani Dunava, potopila stari Donji Milanovac.
Uz preseljenje, ovog puta varoš nije dobla i novo ime. Devedesetih godina prošlog veka inicijativa da se drugo gradsko naselje u majdanpečkoj opštini preimenuje u Milanovac Porečki ostala je samo inicijativa, pa je Donji Milanovac zadržao ime koje nosi 163 godine.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
