Nikoljdan u donjomilanovačkoj crkvi/Foto: N. RadakovićObično se kaže da Nikoljdan pola Srbije slavi, a druga polovina ide na slavu, jer je Sveti Nikola, najčešća krsna slava u Srba. Nije samo krsno ime, već i esnafska slava, odnosno zaštitnik lađara, splavara, ribara i vodeničara. Koljivo, slavska sveća, slavski kolač i posna jela je ono što odlikuje nikoljdansku slavsku trpezu, a svečara je za nijansu više u naseljima na obalama reka, poznatim po ribarima i lađarima.
Na Dunavu kod Donjeg Milanovca danas nije bilo alaskih čamaca. Nastavljači tradicije alaskog zanata danas nisu išli da bacaju mreže iz poštovanja prema Svetom Nikoli koji je, pored ostalih i zaštitnik ribara.
Ali su danima pre slave imali pune ruke posla jer su svečari kupovali ribu za slavsku trpezu.
-Kao i obično pred Svetog Nikolu potražnja za ribom je najveća. I nije bilo dovoljno ribe u ponudi koliko se tražilo – ispričao nam je profesionalni ribar Dejan Rančić koji je danas ostao kod kuće.
-Danas se ne ide na Dunav iz poštovanja prema Svetom Nikoli – objasnio nam je jedan od nastavljača alaske tradicije u Donjem Milanovcu.
Nema nikog na Dunavu, a i ulicama ove varoši na Dunavu promakne tek po koji stanovnik.
Najčešće su to oni koji uz flašu pića, kafu i po koji slatkiš završavaju kupovinu pred odlazak na slavu kod rodbine, kumova, prijatelja.
Slavska trpeza je po pravilu posna jer je Nikoljdan u vreme Božičnjog posta i tradicionalni slavski jelovnik čine riblja čorba, posne sarme ili posne punjene paprika, prebranac i pržena riba.
Najčešće su to som, smuđ, šaran, tolstolobik ulovljeni u Dunavu, ali i pastrmka iz ribnjaka, pa i morska smrznuta riba, kada dunavske nema dovoljno.
Nekada se na slavskom stolu nalazio i đuveč sa ribom iz salamure, ali toga danas nema. Možda je razlog tome što su frižideri i zamrzivači sada čuvaju ribu od kvarenja, a u neko prošlo vreme to je činila salamura.
Spremaju se sada i posna predjela, na primer ruska salata sa dimljenom ribom, koja može da bude i sastojak fila za sarmu ili poslužena uz neki prilog od povrća.
Naravno na stolu je uz žito i sveću i slavski kolač. U donjomilanovačkim pekarama od ranog jutra svečare su čekali slavski kolači.
-Na slavskim kolačima je obavezno pečat sa slovima IS HS NI KA, skraćenica od Isus Hrist pobeđuje. Kolač ima i druge ukrse koji predstavljaju sreću i blagostanje – rekoše nam jutros u jednoj pekari u Donjem Milanovcu.
Slavske kolače i žito, uvijene u čistu belu tkaninu, sa malo crvenog vina i manjom svećom jutros su domaćini doneli u crkvu na obred rezanja slavskog kolača.
I kao svakog Nikoljdana u donjomilanovačkoj crkvi, bilo je dosta svečara, a među i naslednika nekadašnjih ribara i lađara.
Sada ih je doduše manje nego na primer početkom prošlog veka, a tradiciju donjomilnovačkih brodara i kapetana nastavljaju Lombaueri i Nikolići.
Deo njih, ako to posao dozvoljava, Svetog Nikolu proslave u svome domu, a ako to nije moguće, krsnu i esnafsku slavu obeleže i na brodu kojim plove.
-Sveti Nikola se na brodu proslavi, sa malo ribe, malo vina – ispričao nam je pre godinu dana, baš na Nikoljdan, Joži Lombauer koji kao i otac Zoran plovi Dunavom.
Kao i brojni Donjomilanovčani i stanovnici okolnih naselja i Lombaueri su danas bili u crkvi koja je posvećena Svetom ocu Nikolaju.
Ovaj pravoslavni hram još malo, pa 300 godina deli sudbinu dunavske varoši i njenih stanovnika.
Prva crkva izrađena je 1730. godine na dunavskom ostrvu Poreč i kao jednobrodna građevina bila je zidana kamenom i opekom, jednostavna u svom osnovnom obliku, karakterističnom za crkvenu arhitekturu XVIII veka.
Druga je sagrađena nakon preseljenja varoši , po naredbi kneza Miloša Obrenovića 1832. godine, Poreč sa nižeg ostrva na višu, desnu obalu Dunava.
Ktitor je bio kapetan Miša Anastasijević. Hram je u vizantijskom stilu živopisao umetnik Dimitrije Posniković, u potpunosti je oslikan 1863. godine, a ikone na ikonostasu je radio čuveni srpski umetnik Steva Todorović.
Treća, sadašnja, izgrađena je 1970. godine godine kao jednobrodna građevina u baroknom stilu i podseća na potopljenu staru donjomilanovačku crkvu.
Ove godine dobila je novi izgled – novu fasadu u kombinaciji kamena tranventina i nove fasade u beloj boji.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
