Ekran, naš najveći organ

Istorijski gledano, pretpostavka je da sva razdoblja skladište daleko više prakse nego teorije, a stvaralačko polje širi se i usložnjava na leđima novih tehničkih mogućnosti, zahtevajući i nove metodološke pristupe.

Studije filma i (ekranskih) medija: Srbija 3.0 (Filmski centar Srbije, 2019) uspešan je pokušaj da se ukorak sa vremenom nekolicina etabliranih autora podjednako oštro obračuna sa filmskim i novomedijskim pojavama, čijem nastanku i razvoju svedoči, kao i sa onim filmskim događajima na kojima se temelji epoha i konstruišu identiteti.

Nevena Daković, profesorka Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu i urednica ovog izdanja, pripisuje aktuelnim Studijama (filma, medija, kulture…) misaonu razobručenost, a takva otvorenost vidljiva je i u ovoj publikaciji koja neguje multiperspektivnost, filozofsko-teorijsku kompleksnost i tematsku širinu.

Prof. Daković u uvodnom tekstu podseća i da je kroz sam pojam filmologija (nastao pre više od pola veka za objedinjenje više različitih disciplina u naučnom sagledavanju pokretne slike) uvedena interdisciplinarnost u vreme kad takva teorijska ideja još uvek formalno ne postoji (sa prefiksom inter ili trans – disciplinarnost).

U tom smislu, mogli bismo reći da jedna knjiga poput Studija filma i (ekranskih) medija: Srbija 3.0 – koju čini više glasova, a kroz koju dakle figurira pluralizam znanja i perspektiva – jeste podsetnik na esencijalnu tačku susreta i preplitanja studija filma sa istraživačkim poljima drugih medija, pri čemu se prisvajaju i odgovarajuće platforme transmedijalnog, transtekstualnog, digitalnog.

Autori prve knjige posvećene ovoj temi u regionalnoj naučnoj zajednici su profesori, doktorandi i studenti Teorije dramskih umetnosti, medija i kulture, te diplomirani studenti FDU i UU, kao i filmski autori Ivan Velisavljević, Jagoda Stamenković, dr Darja Bajić, dr Dragan Jovićević, dr Biljana Mitrović, dr Vesna Perić, dr Silvia Badon, dr Boris Petrović, dr Ivana Uspenska, dr um. Mila Turajlić, dr Irena Šentevska, dr Nevena Daković, dr Aleksandra Milovanović i dr um. Mirko Stojković.

NJihovi pojedinačni doprinosi stapaju se u kolektivni autorski zahvat koji sažima potrebu da se ključna problemska pitanja kinematografije (kao njena prošlost i sadašnjost) ukrste sa tumačenjem još uvek neistraženog (u kom leži budućnost studija filma).

U vremenu novih medija, navodi prof. Daković, Studije filma posvećene su analizi pripovedanja svet(ov)a priče (storyworld) u kojima “erodiraju granice medija, kultura i tekstova spajajući filmske i TV ekrane, ekrane kompjutera ili mobilnih telefona i konačno ekran uma”. Studije… su zato podeljene u tri poglavlja, neravnomerna u obimu, čija je sistematizacija uspostavljena na nekoliko nivoa.

Prvi deo, Na filmskim ekranima, kroz šest tekstova posvećen je autorima i delima nacionalne filmske produkcije, promišljanju narativa iz i o prošlosti, kao i njihovim odnosom sa konstrukcijom (prošlih i sadašnjih) identiteta, u najširem smislu shvaćenih; Oko ekrana, drugi istraživački prostor, čini značajan korak izvan samog filmskoj jezika i bavi se kroz tri raznolika teksta političko-ekonomskim pitanjima, nesumnjivo nedovoljno istraženim u lokalnoj kinematografskoj praksi.

Treći odeljak knjige nosi naslov Novomedijski ekrani donosi četiri vešta i hrabra komplementarna ogleda o odnosu filma i novih, digitalnih medija.

Radi slojevitijeg razumevanja pojmova filmskog i ekranskog, za mlade autore i studente posvećene audiovizuelnim medijima ova knjiga trebalo bi da bude obavezno štivo.

Osim toga, ostvarujući ambiciju da govori na tankoj granici između disciplina, te da koristi napredan naučno-metodološki aparat, ova publikacija važna je ne samo za akademsku zajednicu Studija filma, ekranskih i digitalnih medija, već i misliocima iz drugih humanističkih područja. Mogli bismo reći, bez zadrške, da je knjiga vredan doprinos proširenju područja filmske borbe.