Gde je Orbanova „Velika Mađarska“?

Marko Milosavljević: Orbana interesuje proširenje mađarskog uticaja, a možda i geografskog položaja. Poznate su njegove mape sa Velikom Mađarskom i slavljenje ideje o Velikoj Mađarskoj. Ali unutar EU Mađarska nije značajna zemlja. Reč je o premijeru koji želi postati glavni ne samo u Mađarskoj nego i u regionu. Pošto ne može postati glavni u Briselu, onda pokušava biti što uticajniji u susednim zemljama gde Mađarska ima političke, geopolitičke i ekonomske interese. To se odnosi na zemlje u mađarskom okruženju kao što su Slovenija, Hrvatska, Srbija i, naravno, unutar Srbije Vojvodina. Ali i Rumunija.

Mark Losoncz: Orban je nedavno izjavio: „Treba ponovo izgraditi Panonsku niziju. Imamo predlog za naše susede da povežemo sve naše zemlje, da putevima povežemo naše velike gradove“. Dodao je da treba izgraditi Srednju Evropu. Načelno govoreći, to je njegova vizija. Ubeđen sam da nije reč o nekakvom revizionizmu – o ukidanju versajskih ili preciznije trijanonskih granica. Više je reč o tome da Orban želi da na periferiji ili poluperiferiji Evrope izgradi neki alternativni region u odnosu na centar sa posebnim naglaskom na saradnju sa desničarskim partijama. Tako da je reč o svojevrsnom klijentelizmu. Mađarska bi u izvesnoj meri mogla da dominira u tim odnosima s obzirom da su zemlje na ZB uglavnom siromašnjije od Mađarske. Činjenica je da u okolnim zemljama živi dosta Mađara. Najviše ih je u Srbiji oko 200.000, a ima ih i u Sloveniji i u Hrvatskoj. Taj faktor takođe je dosta važan. Nije reč samo o ekonomskom već i o političkom ekspanzionizmu. Orban pokušava da izvrši uticaj na vlade i političke stranke koje su mu ideološki bliske.

Karabeg: U kojoj meri Orbanova opsednutost Velikom Mađarskom utiče na njegovo nastojanje da poveća uticaj na ZB?

Milosavljević: Ne znam da li je opsednut proširenjem Mađarske, ali svakako radi na tome. To se radi sistematski na najrazličitijim područjima – ekonomskom, političkom, medijskom, sportskom. U pitanju su nekadašni uticaj i granice, ali i granice Mađarske za vreme Drugog svetskog rata kad je ona okupirala slovenačko Prekomurje. Ono što je problematično je da slovenačka vlada ne radi ništa da bi sprečila uticaj Mađarske i njen pokušaj da dominira u nekim oblastima u Sloveniji. Mi imamo desnu, rekao bih čak ekstremno desnu vladu, koja sa Orbanom i njegovom strankom ima niz zajedničkih crta, pogotovo kad je reč o suprotstavljanje drugima rasama, religijama i opredeljenjima. U Mađarskoj je usvojen zakon protiv LGBT zajednice, a postoje i zakoni i mere koji su zapravo rasistički i podupiru suprematizam. Slično se dešava i u Sloveniji.

Karabeg: Juna prošle godine Orban je otkrio spomenik na kome se nalazi ploča sa kartom Velike Mađarske. Reagovale su Hrvatska i Slovenija, ali ne i Srbija?

Losoncz: Ubeđen sam da Orbanova opsesija Velikom Mađarskom ne postoji. To je, po mom mišljenju, mit. Ja sam veoma kritičan prema Orbanu, ali to naprosto nije istina. Nije reč o revizionizmu, o ukidanju versajskih ili trijanonskih granica. Dovoljno je pogledati šta je Orban uradio 2010. Ponudio je dvojno državljanstvo Mađarima koji žive van granica Mađarske. On želi ujedinjenje svih Mađara ne ukidanjem granica već poštovanjem postojećih granica. Orban nije imao nijedan gest koji bi se mogao interpretirati kao revizionistički. Revizionizam naprosto nije deo njegove političke vizije. Već sam rekao da je više reč o ekspanzionizmu na ZB, o klijentelizmu, o prilično prozaičnim političkim i ekonomskim interesima, a ne o nekom irealnom megalomanskom snu. Tako da ne razumem zašto bi Srbiji smetala mapa Velike Mađarske… Hrvatski i slovenački političari su svojim histeričnim reakcijama verovatno hteli da u javnosti dobiju političke poene, a Ivica Dačić se po mom mišljenju, možda i slučajno, ponašao racionalno.

Milosavljević: Ne slažem se sa tim. Zamislite, kakve bi bile reakcije kad bi se nemačka premijerka slikala sa kartom Nemačke kojoj su priključeni Sudeti ili polovina Poljske, okupirane za vreme Drugog svetskog rata, ili kad bi se premijer Italije slikao sa mapom Italije koja uključuje Dalmaciju i Istru. Da to uradi bilo koji političar u bilo kojoj evropskoj zemlji to bi izazvalo reakcije. I to je sasvim normalno. Zato mislim da se ne radi o nekakvoj histeriji kad su u pitanju reakcije iz Hrvatske i Slovenije. Bez obzira da li je reč o revizionizmu, ekspanziji ili nacionalizmu koji je ponosan na nekadašnje velike granice – svaki takav gest vladajućih političara uzrokuje diplomatske i političke reakcije. Dakle, nije reč o histeriji nego o standardima kojih se moraju pridržavati zemlje EU.

Losoncz: Zamislimo sledeću situaciju: engleski đaci imaju ispit iz istorije i, recimo, da je tema 19. vek, pa da neki engleski političar na svoju Facebook stranicu stavi mapu Britanske imperije. Verovatno bi neko rekao da je danas neukusno pokazivati mapu imperijalne Engleske, ali istorijski gledano Engleska je tada tako izgledala. Ne verujem, međutim, da bi iko rekao da Engleska sada ponovo želi da stvara imperiju. Slično je i sa Orbanom. U najgorem slučaju to je samo nekakav ponos u odnosu na prošlost – i ništa drugo.

Milosavljević: Ne pričam o revizionizmu već o ekspanziji mađarskih i Orbanovih političkih interesa – o kupovanju medija, sportskih klubova, dodeljivanju mađarskih pasoša. Sve to je deo ekspanzije koja pre 10 ili 20 godina nije postojala.

Losoncz: Oko toga se slažemo.

Karabeg: Orban i Vučić su u odličnim odnosima, šta ih povezuje?

Losoncz: Skoro sve im je zajedničko. Meni se čini da je zanimljivije pitanje – ima li ikakve razlike između njih. Ranije je Orban bio veoma kritičan prema EU, dok se Vučić servilno trudio da bude što bliži Briselu. Prošle godine se to promenilo. Srbija se tokom pandemije približila Kini i pomalo distancirala od EU tako da je i Vučić postao sličan Orbanu. Postoji i druga paralela. U poslednje vreme EU je kritična prema autoritarnim aspektima mađarske vlade, ali i prema autoritarnim aspektima vlade u Srbiji, tako da i ovde imamo veoma snažnu analogiju.