U Prvom svetskom ratu Šabac je podneo najveće žrtve u Srbiji. Od nekadašnje, za ono vreme razvijene varoši sa 14.000 stanovnika, kraj rata dočekao je sa upola manje žitelja.
Gotovo da nije bilo neoštećene kuće ili zgrade, biblioteka je spaljena a crkveni toranj srušen. Zbog svoga stradanja nazvan je „Srpski Verden“ i jedini je nosilac tri ordena: Ratnog krsta sa palmom Republike Francuske, Ratnog krsta Čehoslovačke i Karađorđeve zvezde.
Neprijateljska okupacija bila je vrlo surova kao odmazda zbog velike pobede srpske vojske na Ceru. Za anale beščašća upisano je zatvaranje nekoliko stotina građana u šabačku crkvu, gde su mučeni i na kraju streljani i spaljeni. Pronađeno je 167 leševa nevinih žrtava. Grad je oslobođen 2. novembra 1918. godine i nakon toga počeo je dug i težak oporavak, da bi tek četrdesetih godina Šabac dostigao predratni broj stanovnika.
Povodom stogodišnjice oslobođenja održana je svečana sednica Gradske skupštine a prigodnu besedu imao je Aleksandar Gatalica, autor čuvenog dela „Veliki rat“. Gradonačelnik Šapca Nebojša Zelenović istakao je kao najveću vrednost – slobodu.
– U prošlosti znali smo da se izborimo za slobodu protiv Austrougarske, u Drugom svetskom ratu protiv Nemačke, a danas vojujemo na drugom frontu, da osvojimo slobodu mišljenja i govora, da slobodno živimo i radimo, da živimo u boljoj i bogatijoj Srbiji, bez presija i straha. Svetlu tačku u ovoj današnjoj Srbiji zauzima Šabac, gde se građani neposredno izjašnjavaju o svojim najvažnijim potrebama. To je ta sloboda, istinska decentralizacija i lokalna samouprava na delu, i važno je da i u celoj Srbiji građani slobodno odlučuju o svojoj budućnosti, rekao je Zelenović.
Na Gradskom trgu postavljena je izložba Šabac 1918 – 1938. Međuopštinski istorijski arhiv izložio je 28 velikih panoa o stradanju grada kao i o potonjem razvoju. Fotografije svedoče da je najveći deo grada popaljen i srušen, a predstavljeni su i najznačajniji Šapčani koji su doprineli da grad ponovo nikne iz pepela. U porti Šabačke crkve održan je parastos učesnicima Prvog svetskog rata i položeni venci Udruženja potomaka ratnika 1912-1918, Grada Šapca i Vojske Srbije. Parastos je služio vladika Lavrentije sa sveštenstvom, a održan je i prigodan kulturno-umetnički program.
Brojne manifestacije
U obeležavanju značajne godišnjice učestvuju gotovo sve šabačke kulturne institucije. U Biblioteci šabačkoj predstavljen je Tekeriški peškir, koji na najbolji način oslikava moral srpskog vojnika. Naime, tokom Cerske bitke ranjeni srpski vojnik uzeo je peškir iz kuće porodice Spajić u Tekerišu da podveže rane, a posle rata je ovaj peškir vratio. U Narodnom muzeju otvorena je izložba „Zvonari slobode – Mihailo Pupin i Nikolaj Velimirović“, a u Kulturnom centru je izložba „Američka misija i epidemija tifusa u Srbiji 1915. godine“. U Domu kulture Prnjavor prikazaće se dokumentarni film „Vojvoda Petar Bojović“, a u decembru u Kulturnom centru Šabac biće projekcija francuskih filmova o Prvom svetskom ratu. Sve ukupno 11 izložbi i sličnih manifestacija.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
