Građani i dalje veruju u lidera sa „čvrstom rukom“

Sa jedne strane, građani su u velikoj meri svesni da u Srbiji ne postoji demokratija, da su političari korumpirani i da insistucije ne rade svoj posao, ali, sa druge strane, izlaz iz aktuelnog stanja vide u lideru “sa čvrstom rukom”.

Naime, skoro trećina građana Srbije ocenjuje da u zemlji nema demokratije, dok polovina ispitanika smatra da je ona sa većim ili manjim problemima. Kako navode u BCBP-u, objašnjenje za to se može naći u stavu građana da glavne odluke u državi donosi izvršna vlast, da političari koriste vlast za ostvarenje svojih ličnih interesa, te da je korupcija bilo iz domaćih ili stranih izvora glavna pokretačka snaga u državi. Prema mišljenju ispitanika, institucije su jako korumpirane i zloupotrebljene od strane političara, te bi odgovornost trebalo da preuzme lider koji je stručan i sa „čvrstom rukom“.

Zoran Gavrilović, istraživač BIRODI-a, kaže za Danas da su ovi rezultati u skladu sa nalazom BIRODI-a iz 2019. godine, prema kojem se 8 od 10 ispitanika slaže sa stavom da je nama potreban lider sa čvrstom rukom.

– Kada se pogleda analiza medija koju BIRODI sprovodi, takva se medijska slika pravi, a to je lider ispred zakona i procedure koji rešava sve probleme od lokala do UN nacija. Ovaj nalaz je posledica industrije populizma koju imamo, a koja je u funkciji onoga što se zove lična vlast – ističe Gavrilović.

Prema njegovim rečima, ciljl industrije populizma je apolitizacija građana, odnosno “razviti stav da se ne bave politikom, već da će to za njih uraditi lider”.

– Drugi cilj industrije populizma je urušavanje integriteta institucija na način da one ne rade svoj posao već lider umesto njih. I treći cilj industrije populizma je deprofesionalizacija, a to znači da za one koji rade javni posao nije bitna struka, već lojalnost lideru u obavljanju njegove mesijanske uloge – ukazuje Gavrilović.

Nemanja Nenadić, programski direktor Transparentnosti Srbija, ocenjuje za Danas da procenat građana koji smatraju da je Srbiji potrebna “čvrsta ruka” nije iznenađujući.

– Taj procenat je potvrđen mnogo puta, ne samo u ranijim istraživanjima javnog mnjenja, već i u praksi – na izborima.

– Birači se na izborima opredeljuju prema liderima stranaka a ne prema programima političkih partija. Verujem da broj građana koji se opredeljuju prema ličnostima znatno veći nego onaj koji se pokazuje u istraživanjima – navodi Nenadić.

On se osvrnuo i na deo istraživanja BCBP-a u kome se navodi da dve trećine građana rešenje za efikasniji rad institucija vidi u formiranju nezavisnog tela koje bi činili “časni i pošteni” ljudi iz tužilaštva i policije.

– Ma koliko takvi stavovi bili privlačni, za formiranje takvog tela bi morale da postoje procedure i zakoni, a to opet ne bi moglo bez jakih institucija. Ono što ohrabruje je visok broj građana koji smatraju da sami mogu da promene stanje svojim aktivizmom i delovanjem, što je možda rezultat aktuelnih ekoloških protesta – zaključuje Nenadić.

Prema rezultatima istraživanja BCBP-a, svega 20 odsto ispitanika je učestvovao u nekoj aktivističkoj akciji. Takođe, ispitanicima nisu na vrhu liste prioriteta aktivizam i smena vlasti putem demonstracija kao način izlaska iz postojećeg stanja.

“Oni se u najvećoj meri zalažu za lustraciju odgovornih kao i za formiranje specijalnog tužilaštva i policije sastavljenog od čestitih ljudi. Ali, s obzirom da su prema mišljenju ispitanika navedene institucije jako korumpirane i zloupotrebljene od strane političara, postavlja se pitanje kako će se taj proces sprovesti. Da li institucije imaju dovoljno „čestitih ljudi“ kao i kako ih okupiti i organizvati. Stiče se utisak da građani očekuju da ovu odgovornost preuzme lider koji je stručan i sa „čvrstom rukom“”, zaključuje se u istraživanju.

Beogradski centar za bezbednosnu politiku je sproveo istraživanje javnog mnjenja u periodu od sredine do kraja septembra 2021. godine, uživo, na uzorku od 1.000 građana Srbije.

Vukadinović: Paradoksalan odnos prema demokratiji

Politički analitičar Đorđe Vukadinović ocenjuje za Danas da su rezultati istraživanja BCBP-a “prilično realni i tačni”. Uključujući i, kako dodaje, dozu njihove „šizoidnosti“ koja se ogleda u realnom percipiranju nedostatka demokratije u društvu ali i istovremeno traženju izlaza u lideru sa “čvrstom rukom”.

– Ta šizoidnost je već duže vreme karakteristika našeg života, a posebno naše javne i političke scene. Tako da me ni taj paradoksalan odnos prema demokratiji ne iznenađuje previše. Meni najporaznije deluje podatak o samo pet odsto spremnih da se lično uključe u neku akciju, kao i da čak devedeset odsto ispitanika zapošljavanje u državnoj upravi i javnim preduzećima povezuje sa koruptivnim mehanizmima – ističe Vukadinović

Političke partije najkorumpiranije

Skoro dve trećine građana smatra da političari organizovani u interesne grupe zloupotrebljavaju vlast zarad ostvarenja ličnih interesa. Ovi stavovi građana su se preslikali i na percepciju korupcije pa su među najkorumpiranijim akterima u državi političke partije, vlada, pravosuđe, policija i mediji. Uz to 86 odsto ispitanih smatra da se u javnoj upravi i državnim preduzećima zapošljava putem koruptivnih mehanizama odnosno podmićivanjem, političkim i rodbinskim vezama, navodi se u istraživanju BCBP-a.