Zgrada Hemijskog fakulteta na Studentskom trgu, kojoj preti zatvaranje, krije zanimljivu istoriju

– U vreme kada je izgrađena, početkom šezdesetih godina prošlog veka, važila je za jednu od najmodernijih zgrada za prirodne nauke u Evropi. Ona je prvobitno bila namenjena za Hemijski fakultet, međutim, ubačeni su i drugi studijski programi tako da je formiran Prirodno-matematički fakultet koji je trajao do početka 90- tih godina prošlog veka, nakon čega su od departmana u okviru PMF-a nastali zasebni fakulteti među kojima je i Hemijski – priča Branimir Jovančićević, profesor Hemijskog fakulteta u Beogradu i nekadašnji dekan ove visokoškolske ustanove.

Zanimljivo je da je na sadašnjoj lokaciji Hemijskog fakulteta pre jednog vela bila smeštena Glavna policija, u čijem podrumu je postojao zatvor.

Najveću ćeliju su zvali Glavnjača. Ona je bila prilično velika za tadašnje uslove, površine oko 25 kvadratnih metara, i mogla je, prema svedočenju jednog od onih koji su tu proveli noć, da primi čak 100 pritvorenika koji su stajali ili ležali gusto zbijeni jedan do drugog, piše Elementarijum.

Glavnjača je bila mračna, vlažna i zagušljiva, prepuna buva i miševa, a spavalo se na drvenim daskama koje su postavljene u određenom delu prostorije i jeo se jedan crni hleb dnevno.

Kasnije, zbog veoma loših uslova, ovaj prostor je prestao da služi kao pritvor, pa su umesto pritvorenika u Glavnjaču dovođeni zatvorenici na kažnjavanje, a tu su boravili i osuđenici na smrt.

U aprilskom bombardovanju 1941. godine zgrada je srušena, a zatvor u podrumu je bio toliko oštećen da se više nije upotrebljavao. Tokom 1942. preseljen je na novu adresu, u Takovsku ulicu.

Zgradu na Studentskom trgu, koji se do 1946. godine zvao Kraljev trg, tokom okupacije adaptirali su i koristili Nemci, ali od nje nisu napravili zatvor.

Posle rata joj je ponovo vraćena glavna namena. Ovog puta nije je koristila beogradska policija, već Ozna, odnosno Udba, a reputacija joj se nimalo nije popravila. Glavnjača je postojala i izazivala strah kroz pet režima, sve do sredine pedesetih godina, kada je srušena.

Sudbina ovog mesta se još jednom iz temelja promenila kada je na tom mestu, 1954. godine, prema projektu arhitekata Aleksandra Sekulića i Đorđa Stefanovića izgrađena današnja zgrada u koju su se uselili naučnici i profesori.

Ako se zgrada posmatra iz vazduha na krovu se mogu pročitati slova „n“ i „e“, a urbana legenda kaže da se to „NE“ tumači Staljinu i tadašnjem SSSR-u sa kojim su tadašnji jugoslovenski komunisti i njihov vođa Tito bili u velikom sukobu.

I bivši dekan Jovančičević i sadašnji dekan Hemijskog fakulteta Goran Roglić demantuju ovakva tumačenja.

Jovančićević kaže da je reč o slovima HF, koje označavaju Hemijski fakultet.

Ova visokoškolska ustanova danas zauzima 60 odsto prostora zgrade na Studentskom trgu, a osim nje tu je smešten Fakultet za fizičku hemiju, dok deo prostora koriste Rudarsko-geološki, Matematički, Fizički, Biološki i Geografski fakultet.

Jovančićević napominje da, od kada je zgrada napravljena do danas, nije bilo nijednog ozbiljnijeg ulaganja, sem u vreme njegovog mandata, kako bi se zaustavilo tonjenje objekta.

– Temelji su stalno tonuli i zahvaljujući naklonosti tadašnjeg ministra Božidaru Đeliću i našem profesoru Tiboru Sabu urađena je sanacija zgrade, postavljeno je preko 100 šipova i zaustavljen je proces tonjenja zgrade. Međutim, od tada ništa drugo nije rađeno, tako da su vodovodne, kanalizacione i električne instalacije veoma dotrajale. Zgradu inače karakteriše stil gradnje iz perioda u kome je nastala, a to znači da 30 odsto površine čine hodnici. Hroničan problem za takvu zgradu sa velikim brojem hodnika i visokim plafonima jeste energija. U vreme kad sam bio dekan trećinu vremena i energije sam trošio na obezbeđivanje sredstava i plaćanje računa za grejanje i struju i uspevao sam u tome, ali je to bilo drugo vreme nego danas – ističe Jovančićević.

Kako dodaje, danas se u svetu fakulteti sa sličnom namenom grade drugačije iz energetskih razloga sa niskim plafonima i što je moguće manje hodnika i stepeništa, dok veću kvadraturu zauzimaju laboratorije.

– Tako da nama kad dođu gosti iz inostanstva gledaju na Hemijski fakultet kao na muzej – priča Jovančićević.

Podseća da je u toku projekat doziđivanja zgrade, gde je planirano otvaranje istraživačkog centra u kojem bi bili smešteni instrumenti koje ima Hemijski fakultet, kao i oprema koju će u budućnosti nabaviti.

– To je nešto što sam započeo kao dekan, nastavio profesor Gržetić i sadašnji dekan Roglić uspeo da dovede do kraja, ali kraja zapravo nema. Jer već godinu dana je prošlo otkako je potpisan ugovor, vredan šest miliona evra, a od početka radova nema ništa. Ministarstva prosvete i nauke su završila svoj deo posla, ali Ministarstvo finansija nikako da odobri sredstva da bi počela gradnja – kaže Jovančićević.

On ukazuje na aspurd da se s jedne strane postoji obećanje za projekat milionske vrednosti, a s druge strane Fakultet nema novca da plati račune za struju i komunalne usluge.

– Kao fakultet zbog toga ulazimo u ozbiljnu organizacionu krizu. Ne samo što nema sredstva za komunalne usluge nego nema ni za održavanje zgrade koja je u fazi propadanja. U vreme kada je ministar nauke bio Aleksandar Popović bilo je čak ideja da se objekat sruši i da se na prostoru Dorćola gradi nova zgrada koja bi bila energetski efikasnija od postojeće, ali to nije učinjeno – ukazuje Jovančićević.

Goran Roglić kaže da je svojevremeno tražen sastanak sa tadašnjom ministarkom Zoranom Mihajlović kako bi se rešio problem pet velikih objekata Beogradskog univerziteta – zgrada tehničkih fakulteta, Hemijskog, Mašinskog, Poljoprivrednog i Veterinarskog fakulteta.

– Tražili smo pomoć države da se krene sa izradom projekata za povećanje energetske efikasnosti, jer smo mi projektovani za potpuno drugačiji sistem grejanja. Kad sam ja bio student imali smo mazutaru, a kako smo prešli na Beogradske elektrane mi zgradu ne možemo da zagrejemo – kaže Roglić, koji zajedno sa dekanima prirodno-matematičke grupacije vodi borbu da se reši problem finansiranja.