Foto: Natalija Jakovljević/DanasBunjevci su Bunjevci, tvrde Bunjevci u Subotici, dok Hrvati kažu da su Bunjevci deo hrvatskog naroda. I tako, godinama unazad traje identitetsko-politički spor između ove dve nacionalne zajednice koji je kulminirao sredinom prošle godine kada je bunjevački jezik zvanično ušao u službenu upotrebu u Subotici.
Početkom maja prošle godine, grad Subotica je bio prvi u Srbiji koji je uveo bunjevački jezik u službenu upotrebu, uprkos protivljenju hrvatskih političkih predstavnika na lokalu, ali i zvaničnika u Hrvatskoj, pa tako sada ovaj grad u službenoj upotrebi ima četiri jezika: srpski, hrvatski, mađarski i bunjevački.
Srpski i hrvatski lingvisti takođe imaju oprečna tumačenja o statusu bunjevačkog jezika. Srpski lingvisti smatraju da je „svaki dijalekt jezik“, dok hrvatski lingvisti smatraju da „pretvaranje hrvatskog govora u jezik jednostavno nije moguće“.
Međutim, ima i nešto zajedničko, a to je da se svi slažu da je ovo – političko pitanje, a sa tom ocenom se slaže i antropološkinja iz Subotice, Viktorija Šimon Vuletić koja kaže za Danas da je to zapravo „jedna veštački izazvana podela“.
Prema njenom mišljenju, reč je o podeli na dve manje zajednice od kojih je jedna privržena tome da su Bunjevci Hrvati, zato što u drugim državama u okolini, kao što je Mađarska, Bunjevce tretiraju kao deo hrvatskog naroda, prvenstveno zbog pripadanja katoličkoj veroispovesti.
„U 17, veku kada su se naseljavali na ove prostore etnička pripadnost kao takva nije bila toliko bitna koliko je bila bitna pripadnost određenoj konfesiji. Ljudi su se razlikovali na osnovu dve stvari, a to je jezik i religijska pripadnost“, navodi Šimon Vuletić.
Podseća da oni Bunjevci koji su došli u vreme kada se još nacionalne države u današnjem smislu nisu formirale su svakako bili autohtono stanovništvo u okviru Austrougarske monarhije koja ih je tokom istorije različito popisivala, pokušavajući da na taj način spreči jačanje panslavizma.
„Međutim, kao i svakoj etničkoj zajednici i Bunjevcima je bio potreban kulturni centar koji daje mogućnost za školovanje i napredovanje, što je za vreme socijalističke Jugoslavije za mnoge Bunjevce predstavljao upravo Zagreb. Moj prijatelj, književnik, Petar Vukov, mi je pričao da su još sedamdesetih godina imućniji Bunjevci slali decu u Zagreb na studije, a manje imućni su ih slali u Novi Sad. Raspad jugoslovenske države je doveo do veštačke podele koja šteti celokupnoj zajednici“, ocenjuje Šimon Vuletić.
Međutim, kako dodaje, Bunjevci su u Srbiji starosedeoci, njima je Srbija matična država, budući da se buđenjem nacionalnog romantizma u 19. veku dolazi do emancipacije nacionalne svesti i formiranja sopstvenih institucija.
„Uprkos akademskim raspravama o poreklu i identitetu Bunjevaca činjenica je da ih u drugim državama u kojima žive Bunjevci svrstavaju u jednu od grana hrvatskog naroda“, napominje.
Podseća da je Bunjevcima za vreme socijalističke Jugoslavije dekretom bilo zabranjeno da se izjašnjavaju kao Bunjevci, dok je demokratizacija popisa dovela do toga „da možeš da budeš i vanzemaljac, ako se tako osećaš“.
Sa druge strane, sve to ima i političku pozadinu, smatra Šimon Vuletić i dodaje da, dok smo bili jedna država, takva podela nije bila izražena, a da se sada nekako očekuje od ljudi da budu lojalni Srbiji ili Hrvatskoj, „iako bi najvažnije bilo da svi budemo samo lojalni i samosvesni građani, bez obzira na poreklo“.
„Sve autohtone manjine traže negde svoj kulturni centar. Sličan problem imaju Ukrajinci i Rusini, da li su Rusini Ukrajinci, ili su oni takođe autohtoni narod koji je došao nekada iz dalekih krajeva Ukrajine u Vojvodinu“, objašnjava Šimon Vuletić.
„To je sad neko nacionalno nadigravanje“, smatra naša sagovornica, ocenjujući da se taj sukob između Hrvata i Srba sada prelio i na Bunjevce koji su po svojim etničkim karakteristikama i običajima srodni i Srbima i Hrvatima.
„Svaka država traži od svojih manjinskih građana određenu vrstu lojalnosti, a Bunjevci tu lojalnost iskazuju svojom istorijskom ulogom koju su odigrali njihovi istaknuti predstavnici odlukom o prisajedinjenju državi Srba, Hrvata i Slovenaca“, što s druge strane nije nikakav dokaz o poreklu i etnogenezi“ kaže Šimon Vuletić.
Što se tiče jezika, prema njenom mišljenju, „Bunjevački jeste de fakto dijalekt, ali svaki dijalekt pre ili kasnije može da se standardizuje i da postane jezik, kao što se to desilo sa bunjevačkim, uz sve opravdane naučne rezerve koje je to izazvalo“.
„Zabrinjava, međutim činjenica da standardizovanje dijalekta najčešće služi stvaranju većeg jedinstva među narodom, a ne kulturnoj i jezičkoj marginalizaciji“, ocenjuje ova antropološkinja.
Dodaje da je su to sve istorijske etape koje često, na žalost, dovode do sitnih političkih igara i podela koje zapravo slabe uticaj obe zajednice.
„To se danas vidi, jer Bunjevci i Hrvati zapravo nemaju gotovo nikakav uticaj na grad, a stvarali su ga kroz istoriju“, smatra Šimon Vuletić.
U Srbiji živi oko 16.500 Bunjevaca, od kojih 13.500 u Subotici. Bunjevci od 2003. godine imaju i svoj nacionalni savet u Srbiji, a dobili su i druge svoje institucije i medije.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
