Infantilizacija Novog Sada

Infantilizaciju sopstvene zrelosti, on plaća egzistencijalnim svojim atributima, gubeći ih kao ključ od sopstvene kuće – onim što je alternativno, onim što je novo, jer mu puno ime još uvek glasi: Internacionalni festival alternativnog i novog teatra. Ove godine, to je puki, starmali naziv.

U dramskom ovogodišnjem programu, Infant ne postavlja pitanja i ne igra se – ne eksperimentiše, ne osmeljuje se. NJegova selekcija dramskih predstava liči, kao jaje jajetu, sterilnoj selekciji ovogodišnjeg Sterijinog pozorja. Isti je to potišteni duh koji se ne usuđuje na život, nego životari. U toj neinventivnoj selekciji, kao i na Pozorju, na Infantu se objektivno izdvojila predstava reditelja Kokana Mladenovića, s tom razlikom, jedinom razlikom među ova dva festivala, što je na Infantu ovenčana priznanjem, glavnim – Nagradom za najuspešniji eksperiment, odnosno predstavu u celini.

Dakle, kao što je, u ignorantskoj, nestručnoj selekciji 62. Sterijinog pozorja, Mladenovićeva predstava „Na Drini ćuprija“ (SNP, Novi Sad) bila bolja od ostalih, ali žiri (s predsednikom Predragom Mikijem Manojlovićem), u famozno jednodušnoj infantilnoj odluci da nagradi sve i nikog, nije joj dodelio nagradu, tako je i na 44. Infantu, u, takođe, ignorantskoj, nezreloj selekciji, njegova predstava „Šekspir, Sonet 66“, Mađarskog državnog pozorišta „Čiki Gergelj“ iz Rumunije, bolja od ostalih. Žiri (predsednik Zoran Đerić, upravnik SNP-a) nagradio ju je.

No, ni ova predstava nije eksperimentalna, niti predstavlja alternativni pogled i izraz, kako to u svojoj odluci jednoglasno tvrde članovi žirija. Ona ne postavlja pitanja, naime, svojim jezikom ne dovodi u pitanje ono što se uobičajeno smatra neupitnim (a to je, možda, i najkraća, brehtovska, definicija alternativnog teatra), već nudi odgovore, jednostavne, površne, ponavljajući puno puta iste, oveštale scenske metonimije o neslobodi umetnosti i progonu ličnosti: flasteri na ustima, omče vešala na vratovima, ljudi u položaju psa, cvile ili reže, gotovi da se, na pucketanje prstiju svojih gospodara, ustreme na sebi slične, s povocem na šijama… To nije inventivnost, to je, doduše, dobro uvežbana i od ansambla predstave zdušno i energično prihvaćena, upotreba priručnih sredstava uobičajenih u institucionalizovanom teatru, preuzetih, dakle, iz mejnstrima.

Na ovogodišnjem novosadskom festivalu alternativnog pozorišta ne samo da je i u najboljoj njegovoj predstavi izostao momenat alternativnosti nego je i sam pojam alternativnog teatra potpuno pomućen. Na jednoj od diskusija sagovornici su se stručno usaglasili u zaključku da je alternativno pozorište danas prešlo u institucionalni teatar. Kakav nonsens. To je mučno nepoznavanje sadržaja pojma s kojim se na Infantu sve vreme operiše i koji je glavni atribut i nositelj značenja tog festivala. Nijednog trenutka niko se tu nije upitao kako je moguće ovakvu glupost od lažnog stava uzdići do principa. Jer, alternativno je uvek u odnosu na ono što je već ustanovljeno i opšteprihvaćeno, što je institucionalizovano, pozicionirano, popularno, plauzibilno, što je mejnstrim, politički i estetički korektno, kurentno, profitabilno, karijerno, bezlično… Nije stoga ništa čudno što je većina dramskih predstava na ovogodišnjem Infantu upravo zastupala institucionalna pozorišta, a među njima, bez presedana na svim dosadašnjim Infantima, neopevani je kič predstave „Otelo“, Turskog teatra iz Skoplja, koji je jednoglasno okićen – velim, okičen – Nagradom za najoriginalnije istraživanje jednog od segmenata pozorišnog jezika.

Obrazloženje žirija zaslužuje da se predstavi, jer ulazi u antologiju najbesmislenijih obrazloženja nagrada koja su ikad sročena: „Predstava ‚Otelo‘ na inovativan način pretače jedno klasično delo u pozorišni eksperiment. Najvažniji segment predstave je korišćenje vode, koja se tako uzdiže do uspelog scenografskog rešenja, do višestruke simbolike, efektnog rediteljskog postupka, pojačava glumačku eskpresivnost i uspostavlja komunikaciju sa gledalištem.“ Jednom rečju, ceo komad i sav Šekspir pretočeni su ovde u vodu i sasuti u jedno bazenče, u kom ta voda glumi glumu i glumi scenografiju, glumi režiju i glumi komunikaciju sa gledalištem. Pameti – aveti!

U plićaku bazenčića, u drugim prilikama često izvanredni, glumci i glumice Turskog teatra iz Skoplja, gicaju se, prskaju, rone, plivaju, prave salta i polusalta, padaju ko proštac, dave se, piju vodu iz čizama i šta sve još proizvoljno ne čine s njom i u njoj a da nijednog bogovetnog trenutka otud ne potekne ni jedno jedino jasno i razgovetno pročitano i tumačeno slovo Šekspirovog „Otela“. Reditelj je, kao što se iz štale izbacuje đubre, izbacio i početak i kraj komada, i osnovni motiv Jagove osvete, i predsmrtni, predsamoubistveni Otelov monolog, u kojem on, između ostalog, pominje i sirijski grad Alep, danas epicentar svetske politike.

Reditelj ovog scenskog batrganja s prskanjem (zbog čega su publici u prvim redovima gledališta dodeljene kabanice), koji se zove Dejan Projkovski, dugogodišnji direktor Makedonskog narodnog pozorišta u Skoplju, glavni državni reditelj tokom autokratske vladavine Nikole Gruevskog, od estetike najpolitičnijeg renesansnog autora, koji se zove Vilijam Šekspir, pobegao je ko đavo od krsta, a njegovu genijalnu tragediju, koja se zove „Otelo“ – tragediju našeg vremena, jer je general Otelo crnac, pokršteni musliman koji služi imperijalnoj politici Mlečana, dakle, belom hrišćaninu i njegovoj hegemoniji – udavio je nesavesno u plićaku vode mlake, umutivši joj iskasapljenu priču o ljubomori u penu španske, da ne kažem, turske serije.

Pitomac politike Gruevskog, državni reditelj Br. 1, pozvan je u Novi Sad da s Novosađanima glumi alternativno pozorište. Na kraju tog njegovog predstavljanja, pre nego što će je ucmekati, Otelo ljubi Dezdemonu, a reditelju, tom majstoru hidrotehnike, malo je vode pod njihovim nogama, u bazenu, pa pušta da na njih prska odozgo i fontanica. Eto, sad je i Infant dobio svoju fontanu. Koliko ga je koštala i šta je nekad bilo tamo gde ona sad prska?