Iskustvo nadilazi čitanje

Nije suvišno, na početku, konstatovati na koji način se, u vreme ideološko-poetičkih previranja, novo Bešićevo ostvarenje upisuje u polje aktuelne srpske poezije i kulture. Naime, pesnički opus autora Načina dima deo je jednog specifičnog fenomena na aktuelnoj književnoj sceni – on, kao najmlađi u provizornoj skupini nekoliko autora i autorki bliskih godina (Ana Ristović, Nenad Jovanović, Petar Miloradović, Miša Pasujević, Dejan Aleksić, Borivoj Vezmar, Gojko Božović, Dragan Bošković, Nataša Žižović), stvara bez tendencije generacijskog, poetičkog, ideološkog objedinjavanja. Naravno, putevi afirmacije svakog od navedenih imena nisu bez složenosti i samosvojnosti; međutim, sama činjenica da se, mimo navedenih autora, načelni zajednički imenitelj još od postmodernizma naslućivao za „kritičnu masu“ svakog narednog pesničkog talasa, ispostavlja Bešićevu pojavu na sceni kao primer nepretencioznosti, nenametljivosti, rekli bismo čak otvorenije – jednog poštenog pristupa, uz doživljavanje Literature kao polja čitalačkog uživanja, i kreativnog dometa kao jedinog stvarnog kriterijuma.

Literatura je uočljiva inspiracija i u Golom srcu: vidljivo je citiranje podsticajnih stihova mnogih pesnika, pri čemu njihove redukovane fotografije, štampane naspram samih tekstova, pre intrigantno nagoveštavaju nego što pregledno otkrivaju njihova lica. Poezija se zapravo ukazuje kao opsežan katalog mogućih opisa susreta subjekta i sveta, jednog od centralnih tematskih fokusa nove Bešićeve zbirke. U tome se može prepoznati i svojevrsni odjek problematizovanja odnosa stvarnosti i pisma/teksta, teme prisutne u ostvarenjima transsimbolističkih poetika, čijim kritičkim opisom se bavio i autor Srca, značajno doprinoseći njihovom preciziranju. Načelno govoreći, Bešićeva lirika nije daleko od poetičkog horizonta skiciranog ostvarenjima pojedinih renomiranih pesnika srednje i starije generacije, neretko usmerenih na nekomplementarnost jezičkih mogućnosti i složenosti sveta koji se želi oblikovati u stihovima.

Nije neopravdano kazati da Bešić taj aspekt svog rukopisa ostvaruje uz respektabilan stepen pesničke veštine, sporadično posežući za poetički eksplicitnijim iskazima, želeći da probleme „smeštanja“ stvarnosti u tekst, i potrage za smislom, potvrdi kao još uvek dominantna žarišta našeg iskustvenog i intelektualnog horizonta (Nagnut nad/ rukopisom, kao nad šahovskom tablom, iz nebrojenih mogućnosti kako izabrati/ onu vrtoglavu, sveobuhvatnu, što već u slučajnom otvaranju/ svu burnu geometriju uzroka i posljedica do konačnog iskaza predviđa; U osami, dok u tebi obnavlja se pismo/ (pokušava da se dogodi); Između riječi i stvari nikada ne biraš stranu./ Na razmeđi – zanemogneš). Iako se teško može osporiti sposobnost formiranja pregledne i razvijene rečenične fraze, ravnomerno prošarane iskazima i slikovito-metaforičnim detaljima nikada prenaglašene hermetičnosti, ostaje utisak da pomenute tematske dominante predstavljaju artificijalnu stranu Golog srca. Drugim rečima, izdvojena poetička osobenost – usmerenost na ograničene (i istovremeno zavodljive domete) lirskog teksta pred nedohvatnim smislom stvarnosti, uz istaknuta stilska svojstva – predstavlja aspekt Bešićevog rukopisa koji se može učiniti najprihvatljivijim za dominantni kritičarski korpus. Ipak, odsustvo pesnikovog angažovanijeg samopromovisanja, i pored preglednosti istaknutih poetičkih komponenti, može dovesti do toga da Srce bude praćeno ustaljenim, deskriptivnim kritičarskim frazama.

Intrigantniji kvalitet nove zbirke autora Načina dima zapravo bi trebalo tražiti mimo tih, već osvojenih, poetičkih koordinata. Izrazitija vrlina Bešićevih tekstova – u čijem smeru bi trebalo očekivati, nadamo se, buduća kreativna pomeranja – manifestuje se u slikama koje su, naizgled, lišene kontekstualne snage, koje, u stvari, odražavaju neretko efemerne detalje stvarnosti, bez izrazitijeg simboličkog potencijala. Osetljivost autora za takve predstave zapravo je signal istančane subjektivnosti, senzibiliteta koji se napaja mikropikturalnošću, detaljima okruženja koji, mimo toposa o pismu i izostanku smisla, mimo simboličkog naboja, postaju svojevrsni odraz vibracija unutrašnjeg života pomirenog, čini se, pred problemima krajnjih značenja, prepuštenog samo neizbežnoj, neposrednoj stvarnosti (Ispod saksija sa/ muškatlama, srasle sa svojim tronošcima, nalik grozdu/ učaurenih noćnih leptirica, miruju starice u crnini./ U njima, kao u vinskim bačvama, postojano previre smrt./ Otkud ta pogrešna upornost koja te ovde zadržava?/ U ovom prostoru u kojem poraz ima lice spasenja; Mreška se zlatna površina čaja. Kljun/ nevidljivog djetlića svrdla u ritmu tvog/ raskoljenog srca. Strah borovih potkornjaka/ širi se žilicama stabla brže od primisli./ Prevazilazi te istina o tebi).

Bešićevo uspelo ostvarenje stoga iziskuje izrazitiju pažnju kritičke javnosti, jer u njemu postoji, između ostalog, i simptom tananih pomeranja unutar našeg iskustvenog horizonta (Ovo je vrijeme kada iskustvo nadilazi čitanje). Sa nizanjem pesama, jača i svest o tome da, naravno, ne možemo pobeći od pesničkih toposa i literarnih podsticaja, ali da, ipak, nove odgovore o susretu subjekta i sveta možda možemo tražiti od golog, otvorenog srca.