Istina je važnija od Tita

U ovom vremenu, kada su kolaboranti okupatora proglašeni antifašistima, iako su bili u jedinstvenom frontu sa nacistima, fašistima i svima koji su se borili protiv partizana, potez redakcije Danasa i trud M. Colića zaslužuju i pažnju i pohvalu. Namjera je neupitna, a osvrnimo se na domet ovog feljtona.

Prva primjedba je načelna. Od 1943. g. do danas dovoljno je dug period da historičar sa titulom doktora nauka, koji neumorno traži istinu i otkriva i javnosti iznosi činjenice, pronađene u dokumentaciji snaga NOVJ, u arhivama nekadašnjih neprijatelja, u člancima i knjigama učesnika borbi na Neretvi i Sutjesci – izađe pred javnost sa provjerenim i najnovijim podacima. U tom slučaju bi čitalac mogao zaključiti da je saznao i nešto novo i dobio potpunu sliku krvave drame, koja se odvijala u 4. i 5. neprijateljskoj ofenzivi protiv Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije.

Tekst dr Colića mogao je biti visokog kvaliteta, kompletan uvid, a koji ne ostaje zatvoren za nova saznanja i zaključke. Nismo dobili rad visokog naučnog i/ili publicističkog kvaliteta. Što je spriječilo marljivog i produktivnog dr Colića da ostvari djelo kojem se ne bi mogla staviti načelna zamjerka, ni brojne konkretne?

Autor feljtona nije učesnik bitaka na Neretvi i Sutjesci, a ove godine nam je u feljtonu dao svoj tekst objavljen davne 1988. godine! Nije korektno čitaocu prezentirati izvatke iz vlastite knjige – „Pregled operacija na jugoslovenskom ratištu 1941-1945“, Vojnoistorijski institut, Beograd, 1988.

U protekle tri decenije historičar Colić bio je dužan da utvrdi i objavi nove činjenice. Te činjenice je zvanična historiografija SFRJ, u čemu je najistaknutiju ulogu cenzora imao baš Vojnoistorijski institut JNA, sakrivala od stručne javnosti i naroda, jer je poslušno izvršavala naloge vlasti.

Zašto su činjenice bile sakrivane od uvida javnosti?

One su morale biti uklonjene da bi se nesmetano gradio i održavao mit i nekritički odnos prema Titu kao nepogrešivom vrhovnom komandantu, kao tvorcu svih naših pobjeda u ratu i miru. Mit, umjesto istine, dogmatski umovi su gradili u direktnoj i posredovanoj vezi i suradnji sa Titom. Takva praksa, koja je morala biti nametana, započeta je još u toku rata, naročito nakon Sutjeske i Drugog zasjedanja AVNOJA u Jajcu.

U Colićevom tekstu često se naglašava da su se pojedini potezi, borbe, bojevi, operacije i izvršavanje naredbi odvijali u skladu sa naređenjima Tita i Vrhovnog štaba. Takva harmonična slika partizanskog rata, koja stvara dojam predilekcijske mudrosti i potpunog uvida u stvarnost vrhovnog komandanta – nije istinita.

Sa naučnog i etičkog stanovišta nedopustivo je i dalje uporno zavaravati javnost kultom ličnosti Tita. Takav odnos vrijeđa i potcijenjuje moralni i borbeni domet i lični integritet svakog partizana, vrijeđa slobodu ličnosti i dovodi pod sumnju pravo svakog čovjeka da misli svojom glavom i javno iznosi stav.

Iz ovakvog nekritičkog pristupa pisanju o Titu kao vrhovnom komandantu čitalac ne može saznati u čemu je njegova uloga historijska, koje su njegove sposobnosti, odnosno zasluge za narod i državu. Dogmati i birokrati, tvorci mita o Titu nanose štetu historijskoj istini, Tita izdižu i „osamljuju“, čime on gubi svaku realnu dimenziju, jer on kao pojedinac bio je u organskoj, dinamičkoj vezi sa drugim ljudima i samim narodom. Bez te dimenzije Tito nema značaja. A svima nam je poznato da je on imao vrhunski značaj kroz talent i sposobnosti, koje su borci i narod i prihvaćali i cijenili. Teže je bilo uočiti njegove negativne osobine, a nije bilo moguće javno ih razmatrati.

Za razliku od birokratske vrhuške i poslušnih sljedbenika iz redova partijske, državne i vojne historiografije, bilo je časnih – historičara, partizanskih boraca, ratnih komandanta i istaknutih članova KPJ/SKJ, koji su pisali i javno govorili istinu o NOB i odnosima u jugoslavenskom društvu. Pri tome su kritički govorili i o Titu, o njegovim uspjesima i promašajima. Vlasti su im decenijama, sistematski, onemogućavale javna istupanja i objavljivanje knjiga.

Takav odnos Tita i vlasti bio je i prema Vicku Krstuloviću, ratnom komandantu Devete dalmatinske divizije, koji se suprotstavio Titovom naređenju da se sa ranjenicima zaputi ka Dalmaciji. Tito je morao prihvatiti Vickov stav – idemo svi zajedno, pa kom opanci, kom obojci. Tako su na Neretvi ranjenici spašeni. Dakle, istina je da je Tito već na Neretvi bio naredio da se ranjenici odvoje od Glavne operativne grupe, a takva kobna odluka je na Sutjesci i sprovedena.

Decenijama prateći literaturu, domaću i stranu, čitajući članke, slušajući i razgovarajući sa brojnim partizankama i partizanima koji su prešli i Neretvu i Sutjesku, a učeći i od majke i oca i sestre i dva brata, koji su svi učesnici tih krvavih borbi – dobijao sam uvid i od Ante Roje, Branka Obradovića, Branka Dude, Ljube Trute, Jakova Šupe, Bogdana Stupara, Viktora Kučana, Radojke i Duje Katića, Nikole Repanića, Petra Radevića, Ivice Kukoča, dr Ivana Ribara, Radomira Vujoševića Ljake, Blagoja Markovića, Veljka Miladinovića, Jove Kapičića, Ive Krstulovića, Judite Alargić Stambolić, Koče Popovića, Pavla Jakšića i brojnih drugih boraca.

Njihova znanja, osjećaji, tumačenja, iskustva i podaci, autentični iskazi junaka sa poprišta, daju sliku te stvarnosti, jasnu u pojedinostima i neopterećenu skaskom o neposrednom „komandovanju vrhovnog komandanta“ – zato što najčešće takvog njegovog komandovanja nije ni bilo. Što je sretna okolnost, koja je omogućila komandantima divizije i brigada i četa i bataljona i desetina da do maksimuma razviju borbenu inicijativu, svoj vojnički talent i ništa manju hrabrost. To je srž, koja je učinila pobjedničkom narodnu revoluciju, a ne neposredno Titovo komandovanje, kako neumorno i neodgovorno ponavljaju mnogi, među njima i dr Colić.

On ne zna ili neće da zna da već u Užicu, novembra 1941, Tito i članovi Politbiroa CK KPJ i Vrhovnog štaba NOPOJ pogrešno procijenjuju da će rat vrlo brzo biti završen, najdalje u 1942. godini! Kako su Tito i ostali došli do takve „genijalne“ prognoze?

Slušali su Staljinov govor 7. novembra 1941, na dan Oktobarske revolucije. Tada je genijalni vođa svjetskog proletarijata javno iznio upravu tu procjenu. Sa punim povjerenjem u Staljinovu nepogrešivost, Tito i ostali rukovodioci uz njega očekivali su brzi dolazak Crvene armije u našu zemlju.

Da se tada, 1941. u Užicu, Tito usudio pred drugovima iznijeti sumnje ili negirati Staljinovu procjenu, ne bi se dobro proveo. Da li je slijepo vjerovao u Staljinove ocjene ili ne, to ne možemo pouzdano znati. Vjeru u apsolutnu nepobjedivost Crvene armije i Staljinove genijalnosti lojalno je zastupao pred drugima, nikada im ništa ne govoreći o iskustvima koja je stekao u Moskvi. Sa izuzetkom Kardelja, ostali ništa o tome i stvarnom stanju u SSSR nisu znali.

SUTRA: Brozove pogrešne procene