Izborni zakon po pravilima OEBS i OHR

Izborni zakon Republike Srpske ostaje nepromijenjen. Građani srpskog entiteta na ovogodišnjim lokalnim izborima koji će se održati u oktobru, gradonačelnike i načelnike gradova i opština biraće neposredno. Prijedlog zakona o izmjenama Izbornog zakona RS i Prijedlog zakona o izmjeni i dopuni Zakona o lokalnoj samoupravi, prema kojim bi se načelnici i gradonačelnici birali posrednim putem, odnosno glasovima odbornika, povučen je iz skupštinske procedure. Vlada RS na čelu sa Miloradom Dodikom povukla se nakon što je uvažila kritike i pritiske predstavnika OEBS, koji smatraju da o ovom nije održana javna debata.

Šta kažu građani

Ministar za upravu i lokalnu samoupravu u Vladi RS Zoran Lipovac kaže da se pokušavalo sve kako bi se poboljšao i uspostavio red u lokalnim zajednicama. Kako ovi prijedlozi nisu naišli na željeni rezultat, Vlada RS je odlučila da predloži izmjenu kojom bi se načelnik birao na posredan način, a samim tim vratila Izborni zakon u svoju nadležnost. Međutim, od samog početka protiv ovoga bio je Savez opština i gradova zamjerajući Vladi što se sve uradilo bez konsultacije.

Protiv izmjene Izbornog zakona bile su i nevladine organizacije pozivajući se na rezultate istraživanja agencije Partner, koja su pokazala protivljenje građana, odnosno da 90 odsto građana u RS želi i dalje da direktno bira načelnika opština. Centar civilnih inicijativa sugerisao je srpskom parlamentu da je „mišljenje građana izuzetno važno za donošenje odluka te da je ovakva inicijativa Vlade odraz želje pojedinih da osiguraju vlast“. U Centru za humanu politiku smatraju da „iza svega stoji SNSD i da je stvarni razlog interes vladajuće političke opcije koja od načelnika opštine želi da stvori stranačkog poslušnika“.

Predsjednik Vlade RS Dodik je potvrdio da je nakon „razgovora sa generalnim sekretarom Misije OEBS u BIH Markom Perinom de Brišambom odlučio da Vlada iz skupštinske procedure povuče oba Prijedloga, kako ne bi došlo do negativnih izvještaja OEBS i kako Vlada RS ne bi kao institucija bila prozvana da nešto krši“. Istovremeno je predsjednika NS RS Igora Radojičića posjetio šef Misije OEBS Daglas Dejvidson koji je sugerisao da „nije poželjno da se približavanjem izbora vrše promjene jer tajming nije odgovarajući“. Tako je završena još jedna od kontroverzi koja je izazvala poprilično burne reakcije i podijelila javno mnjenje u RS.
Da podsjetimo, na inicijativu Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD), Vada RS je 13. marta utvrdila Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Izbornog zakona RS i Prijedlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o lokalnoj samoupravi RS, prema kojima načelnici opština i gradova u RS ponovo treba da budu birani posredno u lokalnim parlamentima, a ne neposredno kako su prvi put birani na lokalnim izborima 2004. godine.
Podršku Vladi RS, ovaj put, dale su i bošnjačke parlamentarne stranke, Stranka za BIH i SDA I PDP, u nadi da će svi, manje-više, ostvariti kroz koalicije svoje političke interese u lokalnim strukturama vlasti. Bez obzira što su Srspka demokratska stranka i Srpska radikalna stranka RS bile protiv ovih izmjena, očekivalo se da će prijedlog dobiti većinu u poslaničkim klupama. Kao objašnjenje Prijedloga Vlada je navela da je izmjenama namjeravala riješiti problem u funkcionisanju lokalnih struktura vlasti motivisana činjenicama da je tokom ovog mandata bilo problema na relacijama načelnik i skupštinska većina na uštrb lokalnih zajednica. Takvo stanje utvrđeno je, rekao je tada premijer Dodik, u 13 opština, među kojima su prednjačile Teslić, Foča, Kneževo i Vlasenica. Od početka primjene Zakona uočene su, tvrde predstavnici vlasti, određene slabosti koje su došle do izražaja u pojedinim opštinama gdje je konflikt načelnika i odbornika eskalirao do opoziva načelnika. U mnogim opštinama glasanje je ponovljeno, dok su se u nekima opet, građani izjašnjavali refendumom za ostanak aktuelnog načelnika opštine.
U SNSD kažu da izmjene ne bi bile povoljne za ovu stranku iako je ona inicijator prijedloga. S druge strane čula su se mišljenja da bi ovakav prijedlog najviše odgovarao Partiji demokratskog progresa, SDA i Stranci za BIH, koje bi kao manje partije mogle više profitirati ako bi se integrisale u koalicije. Ministar za upravu i lokalnu samoupravu u Vladi RS Zoran Lipovac podsjetio je da je prije četiri godine Zakon o lokalnoj samoupravi i Izborni zakon nametnula međunarodne zajednice kao tekovine demokratskih događanja i promjena u Evropi. Takođe, prije pet mjeseci bile su predložene izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi koje nisu prihvaćene zato što su poslanici smatrali da se predloženim konceptom položaj načelnika još više jača. Zbog učestalih spornih situacija i konflikata u lokalnim strukturama vlasti resorno ministarstvo predložilo je nekoliko alternativnih rješenja, od raspuštanja opštinskog odbora do biranja načelnika u više varijanti.
Po svemu sudeći nisu izvjesne i najavljene izmjene Izbornog zakona BIH koje su u procedure u Parlamentu BIH, a u čijem kreiranju su učestvovali OHR I OEBS, kao savjetodavna tijela. Zvaničnici Banjaluke već najavljuju upitnost usvajanja ovog paketa izmjena na Izborni zakon BIH.