Judita Šalgo: Zaboravljena pesnikinja

Pojavila se 1962. u okviru novog vojvođanskog avangardnog talasa sa zbirkom pesama – Obalom. U pesmama je eksperimentisala, mešajući osećanja, događaje, ideje, pokušavajući da odgovori na pitanje problema identiteta.

„Sve u što upere pogled postaje umetnički prizor, slika, pozorište“, piše Judita. Piše zbirku priča – Da li postoji život (1995), a njen nedovršeni roman postaje i njeno najpoznatije delo – Put u Birobidžan, koji je objavljen nakon njene smrti – 1997. godine.

„Zbirka priča Da li postoji život? i nedovršeni roman Put u Birobidžan jesu vrh srpske književnosti s kraja prošlog stoleća. Put u Birobidžan ujedno je i jedini roman koji je Judita Šalgo pisala po objavljivanju zbirke priča. Roman je ostao nedovršen jer je autorka umrla. Krajem 1995, već ozbiljno bolesna, Judita Šalgo izjavljuje da je uspela da konačno uobliči samo pola romana: četiri poglavlja, od kojih su dva štampana u perodici za života autorke. Međutim, iako jeste nedovršen, taj se roman čita kao zaokružena celina: jasnost vizije koja se u njemu iskazuje i dosledno uobličena prstenasta narativna forma ne dozvoljavaju da se on shvati kao ‘pukotina'“, napisao je Dejan Ilić, urednik Fabrike knjiga u svom eseju o Juditi Šalgo objavljenom na portalu Peščanik pod naslovom „Granice tumačenja“.

Judita Šalgo je rođena u Novom Sadu 1941. godine, kao Judita Manhajm. NJen otac Šandor kao Jevrejin i komunista na početku Drugog svetskog rata biva interniran u logor u Baji, u Mađarskoj, da bi zatim bio prebačen u Rusiju na Istočni front, gde je i ubijen krajem 1942. godine. Majka Jelisaveta Abraham je 1943. godine odvedena u logor Bergen-Belzen, dok mala Judita ostaje kod „tetka Anuške“, Mađarice iz Malog Iđoša, koju zove mamom („Ako je mati zamenjiva, onda je sve na svetu zamenjivo, pa i ja sama i sve što čini moj identitet“).

Po povratku majke iz logora, prelaze u Novi Sad, gde se njena majka Jelisaveta preudaje za apotekara Ladislava Šalgoa, pa i Judita uzima prezime očuha, pohađa školu na srpskom jeziku koji tek tada uči, jer joj je maternji jezik bio mađarski. Završava gimnaziju u Novom Sadu, zatim u Beogradu opštu književnost, a 1965. godine počinje da radi u izdavačkom preduzeću „Forum“ kao prevoditeljka sa mađarskog. Ubrzo dobija otkaz, ali nalazi novi posao kao urednica Tribine mladih u Novom Sadu. Niz otkaza se nastavlja, najverovatnije iz političkih razloga, pa se ni na tom poslu ne zadržava dugo, ali nalazi novi, na novosadskoj televiziji kao lektorka.

Odatle prelazi u knjižaru „Nolit“ kao prodavačica, ali ubrzo dobija mesto sekretarke Društva književnika i postaje urednica u Matici srpskoj. Umrla je 1996. godine u Novom Sadu. Jedna ulica u Veterniku dobila je njeno ime. Posthumno je objavljen roman Kraj puta (2004), ogledi Jednokratni eseji (2000) i Radni dnevnik 1967-1996 (2012), kompilacija radnih beležaka, intervjua, izjava i govora. Dobitnica je nagrada „LJubiša Jocić“ (1981) i „Miloš Crnjanski“.

Tekst je nastao u okviru projekta koji je sufinansiran iz budžeta Republike Srbije – Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.