Kavaljerska putovanja i rimska trgovina antikvitetima

Tako je i Đovani Batista Piranezi, najuticajniji teoretičar arhitekture i poznavalac antike, imao udela u tome. Da bi se žeđ za starinama svake vrste utolila, bilo je u velikom luku i horizontu iskopavano i rovano u potrazi za statuama, reljefima i vazama, a u radionicama-ateljeima grozničavo su radili vajari na dopunama u imitacijama. Trgovina umetničkim objektima Gavina Hamiltona ili Davida Dženkinsa važile su, do Francuske revolucije, za institucije za kolekcionare iz celokupne Evrope. Na taj način kupljene skulpture do danas krase engleske vile u urbane palate.

Norbert Miler u knjizi Mermeromanija. Kavaljerska putovanja i rimska trgovina antikvitetima (Deutscher Kunstverlag, Berlin (2018) pokazuje kako su se engleski džentlmeni, trgovci i arhitekte u Rimu, u 18. veku, ophodili i kako je potražnja za antičkim objektima eksplodirala i postala manija. Mermeromanija je briljantno napisana i ilustrovana knjiga jednog connoisseurs(a). Ovaj naslov sa jedne strane spaja i ukršta arheološke rekonstrukcije, sa druge je pak produžetak rimskog specijalnog načina koji se izražava kroz bogatstvo formi i duh inovacije.

Miler upliće obe dimenzije: magnificenza versus ornamento. Piranezijev traktat Magnificenza iz 1761. nije samo na tragu monumenalnih zdanja Rima, već pre na tragu njihovih konstruktivnih načela. Ovde se Piranezi javlja za reč kao arhitekta. Ornamento se odnosi na beskrajnu višestranost mermernih dekorativnih elemenata, koje Piranezijeve pronalaske prožimaju kao gusta mreža i nalaze izraz u njegovoj Diversi maniere d’adornare i cammini iz 1769, u kojima su egipatski, etrurski i grčki stil pomešani sa rimskim. On postavlja funkcije i forme na glavu da bi postigao estetski efekat. Ali Piranezi nije naprosto inicijator idejnih skica, već je trgovac umetničkim objektima i restaurator arhitektonskih objekata.

Nakon kraja Sedmogodišnjeg rata (1763), engleski džentlmeni preplavljuju Italiju na svojim Grand Tour i gotovo da nema niti jednog od njih koji se ne interesuje za kupovinu antičkih starina. Tako je nastala velika trgovina umetničkim objektima pri čemu su engleski trgovci, sada naseljeni u Rimu, svoju klijentelu najbolje opsluživali.

Potražnja je bila enormna uprkos papskoj zabrani izvoza umetničkih artefakata, tako da su restauratori en masse proizvodili kopije u klasičnom stilu. Miler raspliće to klupko i opisuje u detaljnim analizama kakao je engleska aristokratija inter-agirala u procesima arhitektonskih i skulpturalnih formi kao vid samosvesnog produžetka rimske tradicije. Na kraju Milerove knjige postaje jasno u kom pravcu je bilo usmereno interesovanje engleskih lordova. Naravno da su skulpture stajale u centru, ali i vaze, kandelabri, slike, na prvom mestu portreti njih samih. Dok prebira po Milerovoj fantastičnoj knjizi, čitalac roni kroz slojeve aristokratske kulture, što je dobit sui generis.