Ko je Aleš Bjaljacki, ovogodišnji dobitnik Nobelove nagrade za mir?

Ove godine je Norveški Nobelov komitet odlučio da Nobelovu nagradu za mir dodeli i organizacijama koje predstavljaju civilno društvo u svojim zemljama, pa su tako pored Bjaljackog nagradu dobili ruska organizacija za ljudska prava Memorial i ukrajinaski Centar za ljudska prava.

Bjaljacki je za Nobelovu nagradu za mir bio nominovan tri puta pre ovogodišnjeg osvajanja: 2006, 2007, and 2012. godine, a 2020 je dobio Rajt Lajvlihud nagradu (Right Livelihood awaard) koja je poznata i kao „Alternativna Nobelova nagrada“.

On je sredinom osamdesetih godina prošlog veka bio jedan od osnivača demokratskog pokreta koji se pojavio u tada sovjetskoj Belorusiji, a 1996. godine je osnovao organizaciju Vjasna (proleće) koja je predstavljala njegov svojevrsni odgovor na kontroverzne ustavne amandmane koji su predsedniku Aleksandru Lukašenku dali široka ovlašćenja i pokrenuli velike demonstracije.

Prvobitna svrha Vjasne je bila da pomogne pritvorenim demonstrantima i njihovim porodicama. Od tada je prerasla u nacionalnu nevladinu organizaciju sa centrom u Minsku i regionalnim ograncima, sa oko 200 članova, u većini beloruskih gradova.

Vjasna kao organizacija u Belorusiji radi na razvoju civilnog društva zasnovanog na poštovanju ljudskih prava. Ovaj cilj nastoji da postigne kroz različite akcije, uključujući istraživanja i praćenje razvoja civilnog društva, praćenje izbora, i pomoć u sprovođenju međunarodnih ugovora o ljudskim pravima koje je ratifikovala Belorusija.

Od svog osnivanja, Vjasna je nemilosrdno proganjana od strane beloruskih vlasti, zbog čega su njeni članovi bili iznova podvrgnuti hapšenjima, pritvaranjima, premlaćivanju, racijama i novčanim kaznama.

Dana 28. oktobra 2003. godine, beloruski Vrhovni sud je neosnovano poništio registraciju Vjasne zbog njenog učešća u posmatranju predsedničkih izbora 2001. godine.

Komitet Ujedinjenih nacija za ljudska prava je 2006. godine proglasio da je raspuštanje Vjasna nezakonito i preporučio beloruskim vlastima da ponovo registruju organizaciju. Međutim, Vlada Belorusije je ignorisala odluku. Organizacija je bez obzira na to nastavila sa radom.

Bjaljacki je proveo tri godine u zatvoru, od 2011. do 2014. godine, zbog navodne utaje poreza koju je oduvek negirao. Zatim je ponovo priveden 2020. godine nakon masovnih uličnih protesta zbog, kako opozicioni aktivisti kažu, nameštenih izbora koji su održali Lukašenka na vlasti.

Zbog utaje poreza je ponovo uhapšen 14. jula 2021. godine i dan danas se nalazi u pritvoru bez suđenja. Borci za ljudska prava smatraju da su optužbe politički motivisane i smatraju Bjaljackog za političkog zatvorenika.

Rođen je u Rusiji u Kareliji 25. septembra 1962. godine. Diplomirao je 1984. na Istorijsko-filološkom fakultetu Državnog univerziteta u Homelju, a 1989. godine je doktorirao na Institutu za književnost Akademije nauka u Minsku.