Ko sve vrši pritisak na izabranog mitropolita Joanikija

Patrijarh se u ovoj odluci, od 23. avgusta ove godine, poziva na ranije dogovore u „crkvenoj vladi“, uz najavu da će se ona naći pred Sinodom na narednoj sednici“.

Prema Danasovim nezvaničnim saznanjima, Sinod bi trebalo da zaseda 30. avgusta.

Sveštenik Perović, koji je tokom leta i sa svešteničkom službom premešten sa Cetinja u Podgoricu, bio je jedan od stubova protestnih crkveno-narodnih litija, čija je glavna poruka „Ne damo svetinje“ bila odgovor na sporni crnogorski Zakon o verskim slobodama.

Većina političkih analitičara smatra da su ove litije dovele i do promene vlasti u Crnoj Gori prošle godine.

U odluci, u koju je Danas imao uvid, patrijarh je kao razlog za Perovićevu smenu naveo „trenutno stanje u Bogosloviji Svetog Petra Cetinjskog na Cetinju“, kao i „određene negativne postupke njene Uprave“ na koje je još tokom aprila ukazao član Sinoda mitropolit dabrobosanski Hrizostom (Jević).

U ovoj odluci poglavar SPC poziva se na saglasnost o Perovićevoj smeni postignutoj na jednoj od ranijih sinodskih sednica i član 231. Ustava SPC.

„Rektore bogoslovija i upravitelje monaških škola bira Sveti arhijerejski sabor, a nastavničko osoblje bira Sveti arhijerejski sinod. I jedne i druge razrešava ili penzioniše Sveti arhijerejski sinod na predlog eparhijskog Arhijereja“, piše u članu 231. važećeg Ustava SPC.

Patrijarhovo pozivanje na ovaj deo crkvenog Ustava otvara više dilema, uključujući i formalno-pravnu – da li je poglavar SPC čak i kao jedini stalni član i predsedavajući Sinoda uveo presedan izvan ovlašćenja koje ima kao prvi među jednakima u saboru srpskih arhijereja. Ustav ne pominje prethodne i naknadne saglasnosti i jasno kaže da odluku o razrešenju rektora bogoslovija donosi samo Sinod.

Iz patrijarhove odluke ne vidi se da li je o smeni rektora na Cetinju konsultovan nadležni arhijerej. U ovom slučaju to je imenovani mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije (Mićović), čije je ustoličenje najavljeno za 5. septembar na Cetinju već dovelo je usijanja političke situacije u Crnoj Gori.

U pojedinim crkvenim izvorima postavlja se pitanje da li aktuelni patrijarh ovakvim potezima otežava položaj mitropolita Joanikija koji se nalazi na udaru predsednika CG Mila Đukanovića i nacionalno svesnih Crnogoraca, zvaničnog Beograda, ali i dela episkopata SPC koji kontroliše predsednik Srbije.

Crkveni pritisak je suptilniji i skriveniji, mada su pojedini crkveni portali bliski portparolu SPC episkopu bačkom Irineju (Buloviću), patrijarhovom duhovnom ocu, pre poslednjeg majskog zasedanja Sabora smenu rektora Gojka Perovića najavljivali kao jedan do obaveznih zadataka vladike Joanikija, ako želi da bude novi mitropolit na Cetinju.

Sam patrijarh, kog je i pre dolaska na tron Svetog Save pratio „loš glas“ da je glavni „državni kandidat“ za 46. crkvenog poglavara, na majskom Saboru je dopustio, a i sam je učestvovao u crkveno-političkim igrama oko potpisivanja Temeljnog ugovora između SPC i Vlade Crne Gore koje je dovođeno i vezu i sa izborom vladike Joanikija.

On je na kraju aklamacijom izabran za naslednika pokojnog mitropolita Amfilohija (Radovića), ali je Temeljni ugovor postao nova „tačka“ pritiska pre svega na crnogorskog premijera Zdravka Krivokapića, a posredno i na izabranog mitropolita Joanikija.

U crvenim krugovima gotovo niko ne veruje da je on predložio Perovićevu smenu sa mesta rektora, kako je to predviđeno članom 231. Ustava SPC.

Danasovi izvori nezvanično tvrde da je mitropolit Joanikije učinio sve da do toge ne dođe, ali da je njegov manevarski prostor sužen zbog situacije oko ustoličenja i najavljenog (ne)potpisivanja Temeljnog ugovora između SPC u Vlade CG, ali i zbog odluke majskog Sabora o ukidanju episkopskih saveta u SPC.

Episkopski savet u CG imao je presudnu ulogu u organizovanju i kanalisanju protestnih litija.

Kako je Danasu nezvanično rečeno, svi episkopi čije se eparhije nalaze na prostoru CG saglasni su sa tekstom ovog dokumenta koji je iz Podgorice 22. jula prosleđen patrijarhu Porfiriju.

Patrijarh se ipak odlučio da se o predlogu ugovora izjasni najpre stručna komisija, ne navodeći ko su njeni članovi, a potom i Sinod. Iako se očekivalo da se „crkvena vlada“ izjasni već koliko iduće nedelje, a pre ustoličenja na Cetinju, u patrijaršijskim krugovima nezvanično se najavljuje da će se, ipak, otezati sa odlukom.

To bi, između ostalog, trebalo da oslabi veze između Mitropolije na Cetinju i aktuelne vlade u Podgorici, mada je glavni udar usmeren na premijera Krivokapića.

U visokim političkim krugovima spekuliše se da osim što na njegovoj smeni rade predsednici Srbije i CG, ni najuticajniji deo srpske opozicije nije bez svog favorita u Krivokapićevom kabinetu koga da smeste u njegovu premijersku fotelju.

U ovakvoj situaciji, patrijarhova odluka o smeni rektora Cetinjske bogoslovije, uz sve moguće primedbe na Perovićev rad, predstavlja presedan u dosadašnjoj crkvenoj praksi, pogotovo u CG, koji ukazuje na uticaj politike na SPC i pod firmom crkvene prosvete.

Ko određuje mesto ustoličenja

Iako predsednik Srbije Aleksandar Vučić javno tvrdi da nije dobio pozivnicu za ustoličenje mitropolita Joanikija 5. septembra na Cetinju, Danasovi izvori navode da je prošle nedelje pozvan i „pisano“ i „usmeno“. Podgorički list Pobjeda objavio je juče da su u CG navodno strigli „stručnjaci iz „Kobri“, odreda vojne policije Vojske Srbije, da bi uvidom na terenu, zajedno sa agentima BIA i vrhom ANB-a, dali konačnu procenu bezbednosnog rizika ustoličenja mitropolita Joanikija na Cetinju“. Milan Knežević, jedan od lidera Demokratskog fronta i predsednik skupštinskog Odbora za bezbednost i odbranu, izjavio je juče da će odluku o mestu ustoličenja mitropolita „donijeti Vijeće za nacionalnu bezbjednost i Savjet bezbjednosti koji čine predsjednik Skupštine Aleksa Bečić, predsjednik Vlade Zdravko Krivokapić i predsjednik države Milo Đukanović“. Krivokapić je uzvratio da „pravo izbora ustoličenja nije u nadležnosti ni Vlade, niti Skupštine, a niti Savjeta za odbranu i bezbjednost, već je to isključivo pravo mitropolita i Mitropolija crnogorsko-primorske“.