Krvava istorija i megalomanija: Zašto je dijamant sa krune ponovo aktuelan u Indiji nakon smrti kraljice Elizabete Druge?

Dok veći deo zapadnog sveta oplakuje smrt kraljice Elizabete Druge, najdužeg monarha u Velikoj Britaniji, neki iz njenih bivših kolonija dovode u pitanje mračno nasleđe monarhije i njene vladavine.

Čim su se pojavile vesti o kraljičinoj smrti, stanovnici Južne Azije širom sveta počeli su da traže kontroverzni dijamant nazad.

Mnogi tvitovi koji koriste ime tog dragulja, uključujući desetine odgovora na počast premijera Narendre Modija pokojnoj kraljici, pozivaju Veliku Britaniju da vrati pomenuti dijamant – jedan od najvećih i najkontroverznijih na svetu – zemlji iz koje vodi poreklo.

„Kohinoor“, takođe napisan i kao „Koh-i-Noor“, je dragi kamen od 105,6 karata (prema pojedinim podacima taj broj je nešto veći i iznosi 109), težine oko 21,12 g, na persijskom znači „planina svetlosti“.

Kamen je uklopljen u krunu kraljice majke Elizabete, a koja je izložena u Londonskom tornju.

Spor oko dijamanta, za koji neki procenjuju da vredi 400 miliona dolara, a drugi da je neprocenjiv, više simbolizuje protest protiv Britanaca zbog umanjivanja brutalnosti njihove vladavine duge dvesta godina i razmera njihovog plena.

Bio je u centru političkih i pravnih kontroverzi u Indiji usred sporova oko njegovog vlasništva, a potraživanja dolaze ne samo iz Indije, već i iz Pakistana, Avganistana i Irana.

Ovo ostaje sporna tačka u odnosima između Indije i Ujedinjenog Kraljevstva jer mnogi Indijci veruju da je dijamant, pronađen u Indiji u 14. veku, ukraden tokom kolonijalnog režima.

Kako je dijamant dospeo u ruke kraljevske porodice?

Zapravo, dijamant je prošao kroz ruke mnogih vladara, uključujući Radžpute, Mogulske prinčeve, iranske ratnike, avganistanske vladare i pandžabske maharadže pre nego što je završio u britanskoj kruni.

Prvi pisani zapis o dijamantu pojavljuje se 1628. godine, za vreme Mogulskog carstva. Prema Kraljevskoj palati Ujedinjenog Kraljevstva, „Kohinur“ je iskopan iz rudnika Golkonda u centralnoj južnoj Indiji.

Dijamant je bio postavljen u „Paunov tron“ mogulskog vladara Šah Džahana, pored rubina Timur.

Kasnije je doao u ruke persijskog vladara Nader Šaha kada je napao Delhi 1739. godine i opljačkao grad odnoseći tone blaga, uključujući i „Paunov tron“.

Nastavio je dijamant da se prenosi između različitih vladara u Centralnoj Aziji, da bi na kraju završio u rukama vladara Sika Ranjita Singa 1813. godine, prema knjizi istoričara Anite Anand i Vilijama Dalrimpla, „Koh-i-Noor: Istorija najozloglašenijeg dijamanta na svetu“.

Sing je vratio dijamant u Indiju i umro 1839. godine. Do tog vremena, Britanska istočnoindijska kompanija je proširila svoju kontrolu na čitav indijski potkontinent i imala je priliku samo da se susretne sa dijamantom, jer bi njegovo posedovanje predstavljalo simbol „moći i kolonijalne superiornosti“.

Međutim, Britanci su uspeli da se „dočepaju“ željenog kamena. Zatvorili su Rani Jindan, najmlađu Singovu suprugu i majku poslednjeg maharaže, njenog desetogodišnjeg sina Dulipa Singa.

Nakon godina nasilja, ona i njen sin su se našli kao jedini ljudi koji su ostali u redu za pandžapski tron.

Prema Anandu i Dalrimpleu, Britanci su primorali Dulipa da potpiše pravni dokument kojim je izmenjen Ugovor iz Lahorea. Potpisivanje je značilo da će Dulip odustati od vlasništva nad dijamantom i predati ga Britancima.

Tako je dijamant došao u posed kraljice Viktorije 1849. godine.

Bio je izložen na Velikoj izložbi 1851. u Londonu, iako ljudi nisu bili impresionirani njegovom jednostavnošću. Kao odgovor na neimpresioniranost javnosti, Viktorijin muž, princ Albert, dao je da se dijamant ponovo sredi i uglača.

U tom procesu, postao je mnogo manji – smanjen za polovinu.

Postao je deo krunskog dragulja kraljice Viktorije zajedno sa stotinama drugog dragog kamenja za koje se kaže da imaju neprocenjivu kulturnu, istorijsku i simboličku vrednost i koji su ostali deo kraljevske kolekcije.

Kako izgleda kruna na kojoj se nalazi neprocenjivi dijamant?

Kamen je Viktorija nosila kao broš, ali je kasnije postavljen u krunu kraljice Aleksandre, žene Edvarda VII, a zatim u krunu kraljice Marije, žene Džordža V. Potom je ponovo postavljen u krunu „kraljice majke“.

Kruna, koja takođe ima kapu od ljubičastog somota i ukrase od hermelina, napravljena je 1937. godine za kraljicu Elizabetu, suprugu kralja Džordža VI, da bi ju je nosila na krunisanju njenog muža 12. maja iste godine.

Ukrašena je sa 2.800 dijamanata postavljenih u njen platinasti okvir. Sastoji se od naizmeničnih grupa dijamanata koji formiraju krstove i pravougaonike, oivičene pojedinačnim redovima brilijanata.

Među dijamantima se nalazi i jedan koji je 1856. godine dao sultan Turske kraljici Viktoriji.

Kruna kraljice majke postavljena je na vrh njenog kovčega na sahrani 2002. godine. Od tada je izložena javnosti na izložbi Krunskih dragulja u Londonskoj kuli.

Indijska vlada je zahtevala od Britanaca da im vrate dijamant nekoliko puta tokom godina nakon što je zemlja stekla nezavisnost 1947. godine.

Njen poslednji zahtev upućen je 2016. godine, kada je rečeno da će uložiti sve napore da vrate dijamant.

Kakvo je stanje danas?

Neki veruju, pre svega folkloru, da „Kohinur“ nosi kletvu kao rezultat svoje 750-godišnje krvave istorije ubistava, megalomanije i izdaje.

Takođe, veruje se da donosi nesreću upravo muškarcima, ali sreću ženama.

Takvo verovanje jedno je od objašnjenja za želju kraljice Viktorije koja je u svom testamentu navela da bi dijamant trebalo da nosi samo žena monarh ili supruga šefa države.

Indijski ekonomista Uca Patnaik, koji je proučavao ekonomsku istoriju Britanije, rekao je da su Britanci izvukli najmanje 45 biliona dolara sa potkontinenta između 1765. i 1938.

To je 17 puta više od ukupnog godišnjeg bruto domaćeg proizvoda Velike Britanije danas.

„Britanija nam duguje. Ali, umesto da dokaze o svojoj grabljivosti vrate njihovim pravim vlasnicima, Britanci se razmeću Kohinurom na kruni kraljice majke u Londonskom tornju“, napisao je indijski član parlamenta Šaši Tarur, koji se zalaže za povratak pomenutog dragulja.

On je takođe i autor knjige „Dragulj u kruni“ (Jewel In the Crown) koja dokumentuje kako se britanska kraljevska porodica „dočepala“ dijamanta.

„To je oštar podsetnik šta je kolonijalizam zaista bio: besramno potčinjavanje, prinuda i zloupotreba“, naveo je on u svom ličnom osvrtu 2016. godine za Arab News.

Black and brown people around the world who were subject to horrendous cruelties and economic deprivation under British colonialism are allowed to have feelings about Queen Elizabeth.

After all, they were her „subjects“ too.

— Karen Attiah (@KarenAttiah) September 8, 2022

„Ako ste uznemireni zato što ljudi iz kolonizovanih zemalja – na čije je porodice direktno uticao britanski monarh – nemaju „poštovanja“, možda samo zastanite i pročitajte zašto ih ti ljudi mrze. Ovo se nije desilo davno. Moji roditelji su rođeni pod kolonijalnom vlašću“, navodi jedna korisnica Tvitera.

If you’re upset that people from colonized countries—whose families were impacted directly by the British monarch—aren’t being “respectful,” maybe just stop and read why people hate them. This wasn’t stuff that happened a long time ago. My parents were born under colonial rule.

— Amina Akhtar (@Drrramina) September 8, 2022

U četvrtak uveče i petak, mnogi na društvenim mrežama u Indiji pozvali su kraljevsku porodicu da iskoristi trenutak kraja druge „elizabetanske ere“ da vrati dragulj.

„Putešestvije Kohinura: od Indije do Engleske. Trebalo bi da se vrati svom poreklu, najmanje što Velika Britanija može da učini prema vekovima eksploatacije, ugnjetavanja, rasizma, ropstva nanetog ljudima na indijskom potkontinentu“, rekla je jedna korisnica Tvitera.

Journey of #Kohinoor 💎: From India to England.

It should come back to its origin, the least UK can do towards the centuries of exploitation, opression, racism, slavery inflicted on people of the Indian subcontinent. pic.twitter.com/W7zHBLKOaf

— Anushree 🇮🇳 (@AnushreeSays_) September 8, 2022

„Kraljica Elizabeta je umrla danas… Možemo li vratiti naš dijamant #Kohinoor, koji je Britanac ukrao iz #Indije. Oni su stvorili bogatstvo na tuđoj smrti, gladi, bakljama i pljački“, rekao je drugi korisnik.

Nekoliko korisnika je pozvalo Modija i predsednicu Drupadiji Murmu, koji su takođe odali počast kraljici nakon njene smrti, da zvanično zatraže da se „Kohinur“ vrati Indiji.

„Njeno Veličanstvo kraljica Elizabeta II ostaće upamćena kao vernik našeg vremena. Dala je inspirativno vođstvo svojoj naciji i narodu. Oličavala je dostojanstvo i pristojnost u javnom životu. Pogođen sam njenom smrću. Moje misli su sa njenom porodicom i ljudima u Velikoj Britaniji u ovom tužnom času”, naveo je Modi prilikom odavanja počasti.

I had memorable meetings with Her Majesty Queen Elizabeth II during my UK visits in 2015 and 2018. I will never forget her warmth and kindness. During one of the meetings she showed me the handkerchief Mahatma Gandhi gifted her on her wedding. I will always cherish that gesture. pic.twitter.com/3aACbxhLgC

— Narendra Modi (@narendramodi) September 8, 2022

Godine 2016, dijamant je bio u centru sudske bitke nakon što je nevladina organizacija podnela peticiju tražeći od suda da uputi indijsku vladu da vrati dijamant.

Tada je generalni advokat, koji je predstavljao indijsku vladu, rekao da je dijamant bio „poklon“ Istočnoindijskoj kompaniji od strane bivših vladara Pendžaba 1849. godine i da nije „ni ukraden niti nasilno oduzet“.

Kruna kraljice Elizabete iz 1937. godine, koja u sebi trenutno sadrži sporni dijamant, pripašće vojvotkinji od Kornvola Kamili na krunisanju njenog supruga princa Čarlsa, objavili su mediji.

Kamila će krunu dobiti kao deo njene uloge „kraljice supruge“ kada princ Čarls stupi na tron, što je kraljica nedavno objavila, navodi se u izveštaju Dejli Mejla.