LAŽNA ISTORIJA SE ISPLATI. NAROČITO ZA REHABILITACIJU DRAŽE MIHAILOVIĆA (3)

Joanikije Lipovac teško bolestan uhapšen od OZN-e i ubijen na Bukulji 1945. godineMitropolit crnogorsko-primorski Joanikije bio je sve vreme rata u odličnim odnosima sa italijanskim i nemačkim okupatorima u Crnoj gori, kao što svedoče mnogi izvori, uključujući fotografije i snimke. 1944 godine, sa oko 70 sveštenika, našao se u koloni od oko 12.000 crnogorskih četnika (i 6.000 civila) koji su krenuli ka Austriji i koje je predvodio Pavle Đurišić. Uhapšen je u Celju u maju 1945. godine i prebačen u Beograd, da bi potom bio streljan na Bukulji kao narodni izdajnik.

Nektarije Krulj mitropolit dabrobosanski, Irinej Ćirić episkop bački, mitropolit Arsenije i svi ostali sveštenici „brutalno mučeni“ od komunista– da su mnogi predstavnici raznih vera doživeli tešku sudbinu naročito u prvim posleratnim godinama, nema sumnje, iako nam još nedostaje jedna ozbiljna naučna studija o tome. Ipak, najčešće su komunisti krenuli na one koji su na jedan ili drugi način sarađivali sa okupatorima, ili koji su imali neku mutnu prošlost, na primer blisku fašističkoj ideologiji, kao što su na primer bili vladika Velimirović (sada svetac) i njegovi sledbenici. Nektarije Krulj na primer našao se kao član Svetog sinoda koji je za vreme rata bio na čelu Srpske pravoslavne crkve i koji je itekako slušao okupatora i podržavao Nedića. Krulj je jedan od najznačajinih potpisnika „Apela srpskom narodu“ koji je Nedićeva vlada objavila u avgustu 1941. godine i u kojem je pozivala na lojalnu saradnju sa Nemcima i na borbu protiv komunista. Neki su odbili da ga potpišu, ali 546 lica, među kojima Krulj, očigledno nisu. Iako u crkvenom i često državnom jeziku svi su smatrani mučenicima, možda bi ipak trebalo malo bolje istraživati njihovu prošlost pre dolaska na vlast komunista.

Radoslav Grujić (Beogradski Univerzitet) koji je predložio Nedićevoj vladi da organizuje odbor za registrovanje i opis uništenih i otetih srpskih crkvenih dragocenosti, proglašen je ratnim zločincem– Sve tačno, otprilike. Grujić je bio profesor istorije Srpske Crkve na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu od 1937. godine. Tada je počeo i da prikuplja materijale za muzejsku zbirku i da evidentira crkveno-umetničke predmete u Jugoslaviji i u inostranstvu. 1942. godine postavljen je za upravnika Crkvenog muzeja. Predlog da registruje i opiše uništene i otete sprske crkvene dragocenosti dao je komunističkim vlastima preko Svetog arhijerejskog sinoda. Komunisti nekim čudom nisu uništili sve što je bilo u vezi sa crkvom, pa dragocenosti koje su pronađene a koje su bile odnesene sa teritorije SR Srbije i nalazile se u Zagrebu, vraćene su u Beograd i predate Srpskoj pravoslavnoj crkvi; za ostale stvari, one koje potiču sa teritorije Hrvatske, naređeno je da tamo i ostanu. Grujić je istovremeno lišen nacionalne časti zbog predavanja koja je za vreme okupacije držao na Kolarcu i koja je prenosio Radio Beograd.

Ono što je možda najinteresantnije jeste da i je Grujić bio među potpisnicima „Apela srpskom narodu“. Viši sud u Beogradu ga je rehabilitovao 2014. godine.

Pavle Đurišić– Na kraju, iako nije direktno pomenut u Antićevoj završnoj reči, vredi utrošiti nekoliko reči o jednom od najpoznatijih četničkih komandanata, a to je Pavle Đurišić. Naime, već su se čule glasine o mogućnosti da se i on rehabilituje, a pošto su ga već školski udžbenici rehabilitovali, kao i neki istoričari, plašim se da ćemo doživeti i taj trijumf revizionističke laži.

U istorijografiji, kako domaćoj tako i stranoj, njegova uloga je potpuno rasvetljena. Kao poseban izaslanik Draže Mihailovića u Crnoj Gori, njegov zadatak se sastojajo od neprekidne borbe protiv partizana, ali i od čišćenja teritorija od nesrpskog stanovništva. Već početkom 1942. godine njegove trupe deluju u savršenom skladu s italijanskom vojskom, od koje redovno dobija oružje, hranu i razna druga sredstva. Sve do 8. septembra 1943. godine, svoju zahvalnost i odanost italijanskom fašističkom režimu izražava u više navrata. Najpoznatiji primer je govor koji je 1942. godine održao u Kolašinu u čast italijanskom guverneru Alesandru Pirciju Biroliju, jednom od najkrvavijih fašističkih generala u okupiranoj Jugoslaviji. Tada je između ostalog izgovorio: „(…) Upoznavši se sa prilikama u Crnoj gori i davši poverenje ljudima koji uživaju poverenje svoga naroda i koji i danas vode taj narod, on je sa svojim komandantima Nj. E. Generalom Luiđi Mentastijem, generalom Silvijem Boninijem, generalom Ćitorijem i drugim potčinjenim komandantima dao mogućnosti da se vidno ispolji izraz nacionalnog ponosa i svesti kod srpskog naroda u Crnoj Gori, da uz pripomoć italijanske vojske i italijanskog oružja očisti Crnu Goru od tih izroda i jevrejskih plaćenika i da se zavede red i mir.“ (Miodrag Zečević, Dokumenta sa suđenja Draži Mihailoviću, str. 449).

Posle dolaska nemačkih trupa u Crnu Goru, u maju 1943. godine, Đurišić je uhapšen sa svojim štabom: taj događaj treba sagledati u kontekstu situacije u tom periodu, kad zbog straha od savezničkog iskrcavanja na Balkanu Nemci pokušavaju da uklone sve realne i moguće pretnje na celoj obali: samim tim, hapšenje Đurišića predstavlja uklanjenje nedovoljno poznatog italijanskog saveznika, u koga ne mogu imati stopostotno poverenje. Uprkos jakim italijanskim protestima, koji su doveli skoro do oružanog sukoba sa nemačkim saveznikom, pa i protestima komandanata nemačkih snaga na terenu, koji su ga ipak hvalile kao pouzdanog saveznika u borbi protiv komunista, Đurišić je prebačen u zarobljenički logor u Poljskoj. Novembra 1943. godine vratio se u Crnu Goru u službi Nemaca i podržan od strane Dimitrija Ljotića. Ubrzo će i Milan Nedić ponuditi svoju pomoć, a Đurišić će biti zvanično postavljen kao zamenik Koste Musičkog, komandanta kvislinških oružanih snaga. U junu 1944. Đurišić će biti na čelu novoformiranog Crnogorskog dobrovoljačkog korpusa, jedinice opremljene direktno od Nemaca i Nedića. U oktobru iste godine dobiće od strane Vrhovne komande nemačkih oružanih snaga „naročito priznanje za vojničke vrline“, a biće i odlikovan „od Firera ordenom Željeznog krsta“ (novine Lovćen, 11. oktobra 1944). Ubrzo nakon tog pokušaće da se sa svojim snagama probije do Albanije, ali će biti sprečen od partizana; odstupaće dakle sa nemačkim snagama ka severu, sukobiće se (verbalno) sa Dražom Mihailovićem koji nije hteo da se krene ka Sloveniji, pridružiće mu se još jedan poznat četnički komandant – Petar Baćović sa svojim hercegovačkim četnicima, sklopiće dogovor sa Sekulom Drljevićem, prekršiće ga, pokušaće da se novim dogovorom sa ustašama probije do Slovenije, biće napadnut od partizana, predaće se ustašama koji će ga ubiti, zajedno sa drugim četničkim vođama u Jasenovcu.