Ljubavna i priča o toleranciji

Predanje opisuje događaj koji se vezuje za djevojku Pavu, kćerku (jedinicu) vraneškog kneza Nikole Milikića, koja se udala za Ahmet-pašu Hasanbegovića. Mladi Hasanbegović se, nakon višegodišnjeg izbivanja iz svog rodnog kraja vratio u Vraneš i zaljubio u ljepoticu Pavu, koja je pristala da se uda za njega, pod uslovom da ne mijenja vjeru. Tražila je da sva muška djeca koju budu imali u braku, budu islamske vjere, a ženska hrišćanske. Zaljubljeni paša je na to pristao, a djevojka mu je u miraz donijela imanje (polje) i u jednom bremenu rodila tri sina Muša, Hasana i Dauta.

Sinovi su, kazuje predanje, majku svake nedjelje vodili do crkve i ispred vrata su je sačekivali dok obavi crkveni obred. Pava je umrla na drugom porođaju, rađajući žensko dijete. Ubrzo po rođenju, umrlo je i to žensko dijete. Paša je, u znak velike ljubavi i poštovanja prema Pavi, posjede koje je dobio od Pave u miraz, prozvao Pavino Polje. Kada je umirao ostavio je amanet da bude sahranjen pored Pave. Dvije nadgrobne kamene ploče (na jednoj u reljefu urezan krst, a na drugoj polumjesec), koje se danas nalaze nedaleko od centra Pavinog Polja spomenik su njihovoj ljubavi.

Novinar i publicista Veselin Konjević objavio je 2010. godine knjigu „Vraneška legenda“ posvećenu predanju o Pavi i Ahmetu. Tri godine kasnije on je uputio inicijativu Upravi za kulturnu baštinu da se ono proglasi nematerijalnom kulturnom baštinom Crne Gore. Obratio se i Opštini Bijelo Polje sa inicijativom da jedna ulica u Bijelom Polju dobije naziv „Ulica Pave i Ahmeta“.

– Predanje o Pavi i Ahmet-paši najbolji je dokaz koliko duboko u prošlost sežu korijeni multietničnosti, međuvjerske i međunacionalne tolerancije u Crnoj Gori. Na ovom prostoru odavno je shvaćeno da međusobne kulturne razlike, nastale uticajem različitih civilizacija kroz vjekove nijesu hendikep, već predstavljaju naše kulturno i civilizacijsko bogatstvo kaže, Konjević. Priča o ljubavi Pave i Ahmet paše, ujedno je i priča o nastanku imena Pavino Polje, najpoznatije je predanje ili legenda s područja današnje Vraneške doline.

– Nastalo je najvjerovatnije u drugoj polovini 17. a zapisano na početku 20. vijeka. Predanje o Pavi i Ahmet paši nema ambijentalno-arhitektonski značaj, ali se izvjesni atributi njegovog značaja mogu prepoznati u njihovim nadgrobnim pločama i posredno u naselju koje je imenovano Ahmetovom Pavom, piše u rješenju Uprave za zaštitu kulturnih dobara, kao i to da predanje o Pavi i Ahmetu sadrži više osobenosti nematerijalnog dobra i njegova je karakteristika da se brojne osobenosti međusobno prožimaju i predstavljaju neodvojive djelove cjeline i ukupnih vrijednosti, uključujući i druge aspekte posebno one vezane za nosioce i čuvare tradicije. „Priča o ljubavi, razumijevanju i povjerenju u različitost, pogotovo vjersku, ima neprolaznu tradicionalnu vrijednost“, piše, između ostalog, u rješenju Uprave za zaštitu kulturnih dobara. Konstatovano je da predanje o Pavi i Ahmetu posjeduje vrijednosti od lokalnog značaja, jer istorijske i/ili legendarne ličnosti Pave i Ahmeta i kasnije okolnosti vezane za njihov život i smrt imaju značaj za istoriju i kulturu lokalne i šire zajednice, kao i naroda i manjinskih nacionalnih zajednica koji žive u Crnoj Gori. Evidentirano je da predanje svjedoči o istorijskom događaju važnom za tadašnju oblast sadašnjeg Pavinog Polja i predstavlja primjerak usmenog stvaralaštva svoga vremena, te da ima značajnu tradicionalnu, nematerijalnu ali i umjetničku i estetsku vrijednost.

U cilju unapređenja stanja ovog kulturnog dobra Uprava je utvrdila niz mjera zaštite. Kao nosioci čuvari kulturnih vrijednosti kulturnog dobra „Predanje o Pavi i Ahmetu“ u rješenju se navode podnosilac inicijative za uspostavljanje zaštite dobra Predanje o Pavi i Ahmet-paši iz Pavinog Polja Veselin Konjević, opština Bijelo Polje i stvaraoci različitih profila koji u svojim djelima promovišu vrijednosti predanja o Pavi i Ahmetu i članovi zajednice porijeklom iz Pavinoga Polja. Prije nekoliko godina, Pošta Crne Gore uradila je markicu sa motivima Pave i Ahmeta.