Foto: Gradimir BogdanovićRudarstvo je u Majdanpeku i okolini prisutno jako dugo, čak preko sedam hiljada godina. Ime koje ovaj grad rudara nosi, od prvog pomena u istorijskim izvorima u XVI veku, tek je malo izmenjeno. Od tadašnjeg Medanog Peka do savremenog Majdanpeka, a u osnovi imena su bakar, rudnik i Pek.
Iako u Majdanpeku nisu obavljana sistematska arheološka istraživanja, na osnovu slučajnih nalaza konstatovani su ostaci eneolitskog rudarstva, kao i prisustvo Rimljana, Vizantinaca, srednjevekovnih Sasa, Turaka, Austrijanaca.
Dakle, u dolini Malog Peka rudari se hiljadama godinama.
U dalekoj prošlosti, iz perioda pre Trojanskog rata, pretpostavlja se da su Grci eksploatisali zlatonosne reke današnje severoistočne Srbije, među kojima je nazlatonosniji bio Pek.
„Vreme kada Argonauti kreću u potragu za zlatnim runom, datira se u period XIII – XII vek pre nove ere. Prisustvo Grka na ovim prostorima, po mišljenju etnologa Pauna Es Durlića iz Majdanpeka, može se dokazati i nazivom reke Pek, kao drugog dela složenice naziva Majdanpek“, ispričao nam je majdanpečki istoričar Slaviša Jeremić.
Jeremić dalje priča da je prema Durliću hidronim Pek grčkog porekla i potiče od oblika pekos sa značenjem ovčije runo.
„Ovčije runo su još drevni Argonauti polagali u korito reke radi ispiranja zlata. Ova drevna ispiračka tehnika zadržala se među stanovnicima doline Peka sve do skorašnjih vremena, ali se danas koristi uglavnom u turističke svrhe“, kaže Jeremić.
U pisanim istorijskim izvorima, Majdanpek se kao Medani Pek pojavljuje u XVI veku.
Naš sagovornik kaže da prvi pisani dokument sa nazivom naselja potuče iz 1560. godine, kada je obnovljena proizvodnja bakra u Medani peku, kako ga Turci nazivaju.
Saznajemo od njega da je ranija istoriografija vezivala početak turske eksploatacije za 1574. godinu, kada se nekom spahiji Behramu dodeljuje zijamet zato što je sopstvenim sredstvima otkrio i oživeo rudnik Majdanpek.
Vrlo je verovatno da spahija Behram 1560. godine pokreće proizvodnju,a da 1574. godine dobija zasluženu nagradu, kaže Slaviša Jeremić.
„Veliki broj istraživača naziv Majdanpek vezuje za tursko poreklo. Međutim, etnolog Paun Durlić primećuje da ojkonim Medani Pek, dokumentovan kako ugraskim, tako i u nekim kasnijim zapadnim izvorima ima u osnovi reč med i navodi da je to pouzdano stari srpski naziv za bakar i smatra da su Turci taj naziv zatekli, što je po njemu i nesumnjiv dokaz da je ovaj rudnik pre toga biou srpskim rukama“, priča Jeremić.
Medeni Pek se kao veoma važna raskrnica “na 17 dana od Carigrada” pominje u XVII veku, što je zabeležio Stojan Novaković u delu “ Hadži – Kalfa ili Ćatib Čelebija – Turski geograf XVII veka o Balkanskom poluostrvu” Spomenik Srpske kraljevske akademije 18, izdatom 1892. U Beogradu, ukazuje istoričar.
„Dakle ponovo se kao naselje pominje Medeni Pek i opet je u osnovi reč med. Iako se ne pominje rudnik, verovatno je naselje aktivno i kao značajna raskrsnica puteva predstavlja značajnu stanicu turskih trgovaca koji trguju bakrom“, smatra Slaviša Jeremić.
Saznajemo od ovog majdanpečkog istoričara da se ovo naselje, sa sličnim nazivom, koji i dalje ima za osnovu reč med, pojavljuje u zapadnim izvorima XVIII veka i da ga od tada, postepeno počinje da potiskuje konkurentni turski oblik sa osnovom na arapskoj reči madan (rudnik, ruda) koji je u Srbiji odomaćen u obliku majdan sa istim značenjem.
Silni su vekovi prošli, a ovde se i dalje rudari, doduše na savremen način, a ne uz ovčije runo, a ime grada rudara uz sitne promene preživelo do dana današnjeg.
Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
