Manastir Tumane – kosovska zadužbina

Međutim, zub vremena, ratna pustošenja i smene zavojevača zbrisale su sa lica zemlje ta stara manastirska zdanja, ostao je obnovljen hram sa konakom i pomoćnim zgradama kasnije građenim koje danas koristi osoblje manastira. Manastir Tumane zajedno sa Gornjakom, Vitovnicom, Zaovom i Nimnikom predstavlja vrlo značajanlanac srpkim svetinja u Braničevskom okrugu.

Manastir je smešten u lepom živopisnom predelu, opkoljen bujnom šumom, a ispod njega protiče Tumanska reka i posvećen je arhistratigu Gavrilu. Nastanak svetinje vezan je za ime kosovskog junaka Miloša Obilića,ktitora manastira. Podigao ga je Miloš Obilić koji je stolovao u ovom kraju. Kod sela Maleševo bio je njegov grad, a u selu Dvorištu,u čijem se ataru nalazi,bili su njegovi dvori.

Tokom vekova više puta je rušen i spaljivan. U vreme Kočine Krajine Turci su spalili manastir,a 1924.godine ponovo obnovljen i sazidan. Postoje u narodu dve verzije o nastanku i imenu manastira,obe vezane za Miloša Obilića. Po prvoj Miloš je zidao manastir između 1380. i 1389.godine,pred sam boj na Kosovo. Kada su Turci krenuli na srpku državu,a zidanje manastira stiglo do prozora, Knez Lazar pozva tada vojvodu Miloša i poruči mu: „Tu mani (ostavi zidanje manastira) skupljaj svoje Stižane i pohitaj na Kosovo da branimo zemlju“. Bio je to zapravo znak Milošu da se sprema za nešto veće-bitku na Kosovo. Po knježevoj naredbi „tu mani“ manastir dobi ime Tumane.

Po drugoj verziji, Obilić je nehotice u lovu ranio isposnika Zosima Sinaita. Ranjenog Zosima je poneo svom dvoru da mu ukaže pomoć, rana je bila preduboka, strela smrtonosna,a svetitelj videći da mu se primiče kraj njegovom životu, reče: „Tu mani“ (tu me ostavi,da mirno umrem). Sa Sinaja u srednjem veku došlo je u Srbiju dosta isposnika, a među njima i Zosim,kasnije nazvan Sinait. Živeo je u isposnici, a njegove mošti nađene su u crkvenoj porti tek 1936.godine. Uz zanimljivosti koje su vezane za manastir Tumane, kod Golupca se vezuje i otkriće svetih, netruležnih moštiju Svetog Zosima Sinaita, koje su otkrivene 1936. godine. Ove mošti su se u zemlji nalazile više od pet vekova, kako se pretpostavlja i ostale su netaknute. Danas se one nalaze u ćivotu, koji je smešten ispred oltara u glavnoj manastirskoj crkvi. Uz njih se, od nedavno nalaze i Svete mošti jednog od učenika Svetog vladike Nikolaja, Prepodobnog Oca Jakova, koje su obretene upravo u manastiru Tumane, po starom hrišćanskom običaju. Danas su smeštene pored Svetih moštiju Svetog Zosima Tumanskog Sinajita.

Posle pola sata hoda na desnoj obali bistrog i hladnog potoka, kraj bučnog vodopada u kamenu smeštena je crkva isposnica za koju kažu vernici da čudotvorno deluje, a u bistroj i hladnoj vodi potoka za deset minuta može da se ohladi bilo koje osvežavajuće piće.

Manastir Tumane zidan je u srpko-vizantijskom stilu i krase ga bufore, eksterijeri i monoforni prozori. Nekada je manastir imao u svojem posedu 665 hektara šume i zemljišta. Oko manastira prostiru se pašnjaci i livade,tu su šume i bistra i hladna voda Tumanske reke,pa je ovo mesto sve više privlačno za mnogobrojne posetioce i vernike,a poznato je i kao izletište.

Današnja crkva je sazidana 1924. godine, a 1966. godine je pretvorena u ženski manastir. Od kraja 2014. godine manastir Tuman je muški manastir. Manastirski kompleks pored glavne crkve posvećene Arhanđelu Gavrilu čine i konaci, ali i brojne ekonomske zgrade, poput : štale za krave, staje za ovce, te koš za čuvanje kukuruza i prostor za čuvanje hrane za stoku.