Među uspomenama Uroša Predića

Pored portreta svojih savremenika u slikama i crtežima, Uroš Predić je ostavio u svojim dnevničkim zabeleškama zanimljiva svedočanstva o mnogim značajnim umetnicima, mladim slikarima-početnicima, naučnicima i javnim ličnostima. Beleške govore o njegovom trudu da prati tekuće izložbe kod nas i u inostranstvu i svedoče da je bio dobro obavešten iako se držao dosledno samo svog izraza. Isto tako, sa žarom detaljiste beležio je svoju svakodnevnicu, dopisivao se sa rodbinom, savremenicima i mladim umetnicima, beležeći poruke čak i na vizitkartama – pedantno ih potom čuvajući u svom ateljeu, otkriva za Danas Olivera Skoko, viša kustoskinja Narodnog muzeja Zrenjanina, u kome se nalazi legat Uroša Predića sa oko 900 predmeta iz slikarevog ateljea.

– Uroš Predić je po svim dostupnim podacima bio prisna i emotivna ličnost, širio je radost i blagost, nazivan čika Uroš od milja. Popularan među članovima familije, prijateljima i među običnim svetom. Bio je vezan za roditelje, braću, za rodni Orlovat. Gde god da se nalazio, tokom školovanja i kasnije života, gde god je putovao, on je slao majci razglednice, koje čuvamo u legatu kao vredna dokumenta o njegovom životu. Zapisao je i sačuvao pored maramice svoje majke cedulju na kojoj objašnjava da je služila za kvašenje svetom vodicom njenih usta na samrti, 1907. godine. U našem legatu čuvamo tu maramicu i taj zapis o događajima koji su za Predića bili značajni. Zanimljivo je da su slikari toliko posvećeni svom radu da njihovi životi ostaju bez većih svedočanstava, nekako nakon slikarstva nemaju potrebu da nešto zapisuju, vode dokumentaciju, tako da je Predić i po tome jedinstven. On ne da je evidentirao, već je i pored jedne maramice zapisao na papiru čemu je služila i šta mu je značila – objašnjava Olivera Skoko.

Prepiska koju je vodio sa članovima porodice, prijateljima i umetnicima je detaljna, obimna, a krasi je čitak i lep rukopis. Jednom rečju, krasnopis. Sve to muzeolozima olakšava iščitavanje podataka bitnih za rekonstrukciju života i rada Predića.

– Mnogim umetnicima Predić je bio tutor, pomagao ih i savetovao, davao preporuke za dalje školovanje i stipendije. Među njima su Aleksandar Sekulić i Emil Ženar. Prepiska sa slikarom Stevom Aleksićem svedoči o problemima sa kojima su se slikari suočavali 1920. godine prilikom izlaganja u inostranstvu, probleme koje su imali sa carinom i administracijom, a koji liči potpuno na ove današnje probleme. Živu prepisku i prijateljstvo održavao je i sa valjevskom skulptorkom Vukom Velimirović, sa kojom je običavao da ukratko na vizitkartama razmeni po koju misao. Ostala je tako i njena i njenog francuskog supruga vizitkarta na kojoj je zapisao „razveli se zbog njegovih perveznih zahteva od žene“. Mi u legatu imamo puno vizitkarti i svaka od njih ima svoju priču – kaže Olivera Skoko.

Iako nije živeo u Zrenjaninu, rođen je u obližnjem Orlovatu (gde tek sada nastoje da podignu spomen-kuću umetniku) Predić je oduvek smatran zavičajnim slikarem, zbog čega je Zrenjanin odlučio da mu još za života, davne 1930. godine, dodeli jednu ulicu, koja i danas nosi njegovo ime. Narodni muzej u Zrenjaninu je od početka istrajavao u nameri da prikupi što više dela ovog banatskog umetnika, tako da se u muzejskoj zbirci stekao zavidan broj predmeta vezanih za njegovo ime, prikupljenih otkupom i poklonima.

– Dnevnik iz Italije, koji je deo legata, svedoči o brojnim zanimljivim detaljima. Sadrži crtež oca rađen po sećanju, dok je putovao parobrodom do Budimpešte. Nakon školovanja i rada u Beču, Predić neko vreme živi i radi u Orlovatu, odakle odlazi nakon smrti majke. Nastanjuje se u Beogradu, u Svetogorskoj ulici, gde mu se nalazio atelje. Celokupan sadržaj ateljea posle Predićeve smrti Narodni muzej dobio je poklonom naslednice naslednica Emilija Đukić 9. aprila 1954. godine. Među poklonjenim slikama nižu se radovi iz svih perioda njegovog života, od akvarelisanih dečjih crteža, pa izvanredne slike Vizija u oblacima nastale tokom studentskih dana, do poslednje, nedovršene ikone Kamenovanje svetog Stefana. Od slika koje se nalaze van Predićevog legata, a Narodni muzej ih je uglavnom nabavio otkupom, u manjem broju poklonom, ističe se nekoliko izvanrednih radova, među kojima su dve slike posebno interesantne – portreti slikara Stevana Aleksića i njegove supruge Stefanije – objašnjava Olivera Skoko.

Pored portreta, kao najbrojnije Predićeve afirmacije, tu se nalaze i skice za povelju, ili izradu religioznih slika. U legatu se, pored slika i crteža, nalazi dokumentarni deo sa raznim Predićevim zabeleškama, dnevnikom iz Italije, umetnikovom prepiskom, testamentom, fotografijama i fotoreprodukcijama, odlikovanjima, ličnim predmetima, slikarskim rekvizitama poput šlemova, zatim slikarski mantil, papuče. Iz umetnikovog ateljea u Narodni muzej preneti su i delovi nameštaja, štafelaj i slikarska paleta. Sve to pruža kompletnu sliku o ovom umetniku i svedoči o Prediću kao čoveku visokih moralnih vrlina, skromnog u zahtevima, a marljivog i pedantnog u radu, izuzetno požrtvovanog prema porodici.

Dragoceni hroničar svog vremena

Uroš Predić je jedan od vodećih umetnika srpskog akademskog realizma. Rođen je 1857. godine u Orlovatu, gde je pohađao osnovnu školu, potom nemačku školu u Crepaji, a od 1869. do 1876. sedmorazrednu realnu gimnaziju u Pančevu. Otac Uroša Predića bio je sveštenik, majka iz svešteničke porodice. Bio je najmlađi od petoro braće. Kao vrlo darovit, uz stipendiju Matice srpske, 1876. godine upisuje se na slikarsku akademiju u Beču. Po završetku studija, u periodu od 1883-1885, bio je asistent kod profesora Kristijana Gripenkerla, koji je imao veliki uticaj na Predića. Međutim, usled porodičnih obaveza, Uroš Predić napušta Beč i mesto asistenta i 1885. godine vraća se u domovinu. Živeo je u Beogradu, Novom Sadu i Orlovatu. Bio je jedan od osnivača Lade i prvi predsednik Udruženja likovnih umetnika u Beogradu. Bio je član SANU. Samostalno je izlagao 1888, 1910, 1920. i 1949. godine u Beogradu, 1890, 1949. u Novom Sadu, 1890. u Sremskim Karlovcima, 1890. u Pančevu i Vršcu. U opusu Uroša Predića u značajnoj meri zastupljene su slike religiozne sadržine, žanr i istorijske kompozicije, ređe predeo, i samo jedan akt. Slikajući u duhu akademskog realizma, najviše se iskazao u portretu. U nastojanju da postigne što uverljiviju sličnost sa likom naručioca i insistiranjem na prepoznatljivosti, Predić je postao dragoceni hroničar svoga vremena. Izradio je oko 370 portreta u boji, isto toliko kompozicija, kao i brojne skice i studije. Oslikao je značajan broj crkava i ikonostasa. Preminuo je 1953. godine u Beogradu.