Migracije povezuju ljude

Polemišući o pojmu Podunavski Nemci korišćenom u tekstu Doprinos jasnijoj istorijskoj slici Stjepan A. Seder insistira na razlici između Podunavskih Nemaca i Podunavskih Švaba, tvrdeći na početku svog teksta da su “Podunavske Švabe živele i još uvek žive u Vojvodini, a Podunavski Nemci žive u Nemačkoj”, da bi pred kraj teksta ustvrdio, ipak, drugačije, kako “danas Podunavskih Švaba ima oko 700.000 i žive, u najvećem broju u Nemačkoj…”

Kao krucijalnu argumentaciju svog terminološkog diferenciranja Seder navodi master rad Filipa Krčmara Izgradnja nacionalnih identiteta vojvođanskih Švaba 1918-1933 iz 2010. godine.

Ne želeći da ulazim u naučne, terminološke i identitetske rasprave, čime se apsolutno ne bavi ni moj prethodni tekst sa kojim Seder polemiše, navešću ovde nazive samo tri od obilja naučnih knjiga s ovom tematikom, iz kojih se belodano vidi da se u istraživanjima tokom poslednje decenije u nemačkim, hrvatskim, srpskim, bosanskohercegovačkim istorijskim studijama koriste paralelno termini (Podunavski) Nemci i (Podunavske) Švabe: Zoran Janjetović – Srpski uticaj na svakodnevnu kulturu Nemaca u Vojvodini; Enes Omerović (ur) – Godišnjak za društvenu istoriju, XVI, 2, 2009; Nijemci u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj – Nova istraživanja i perspektive / Die Deutschen in Bosnien und Herzegowina und Kroatien – Neue Forschungen und Perspektiven (Institut za istoriju, Sarajevo / Hrvatski institut za povijest, Zagreb Doprinos jasnijoj istorijskoj slici/ Zentrum zur Erforschung der deutschen Geschichte und Kultur in Südosteuropa an der Universität Tübingen, Tübingen 2015. i Helena Rill, Marijana Stojčić – Na tragu Podunavskih Nemaca u Vojvodini, Centar za nenasilnu akciju, Sarajevo / Beograd 2016. godine.

Takođe, i na FB stranici Nemačkog narodnog saveza iz Subotice, u članku od 11. decembra 2019. može se pročitati o “Dugogodišnjoj saradnji i prijateljstvu Podunavskih Nemaca u Srbiji i Sudetskih Nemaca u Austriji…” dok internet prezentacija Udruženja Podunavskih Nemaca iz Špajera poziva posetioce u zavičajni muzej Kuća Panonija / Haus Pannoni koji čuva sećanje na “više od dvesta godina staru istoriju naseljavanja Podunavskih Nemaca (die über zweihundertjährigen Siedlungsgeschichte der Donaudeutschen)”.

Kuća Panonija u nemačkom gradu Špajeru takođe je zavičajni muzej, odnosno etno-postavka, kao i Etno-postavka seoskog domaćinstva Podunavskih Švaba iz druge polovine 18. veka u Sremskim Karlovcima koju pominje Stejpan A. Seder, zamerajući mi što u svom tekstu nisam navela i ovu sremsko-karlovačku postavku pored činjenice koju navodim a tiče se predstojećeg otvaranja Muzeja Podunavskih Švaba u okviru somborskog Gradskog muzeja.

Seder je pri tom propustio, ili namerno izostavio, da pomene da je upravo on predsednik fondacije koja vodi pomenutu Etno-postavku u Sremskim Karlovcima.

Osim neupitno dragocenih i važnih muzejskih postavki kojima Stjepan A. Seder dopunjuje moj tekst, i pomenute Kuće Panonija, postoji još čitav niz većih ili manjih poduhvata slične vrste u Nemačkoj i svim drugim zemljama, pored Srbije, u kojima su živele Podunavske Švabe.

Međutim, moj tekst se ne bavi samo Švabama u Vojvodini, već, kao i ulmska postavka, prostorom mnogo širim od današnje Vojvodine.

Činjenica je pak da su samo ulmski i budući somborski muzej naučne institucije koje zahvaljujući tome što ih je osnovala država/grad, imaju odgovarajući prostor, sredstva i ljudske resurse da se određenom tematikom bave u punom njenom obimu, ispunjavajući principe zaštite, arhiviranja i intenzivnog proučavanja, ali i velike vidljivosti i javnosti rada, među koje se svakako ubraja i specifični rad sa publikom, što jeste predmet mog teksta.

Iako se moj tekst uopšte ne bavi brojnošću i obimom drugih (muzejskih) postavki, to nikako ne znači da Podunavsko-nemački crkveni muzej u Apatinu (evo nas opet kod spornog termina) nije važna ustanova.

Ali i priča o svešteniku Adamu Berencu, čije ime nosi udruženje koje je ovaj crkveni muzej osnovalo, izuzetno je važna priča, s obizorm da je Berenc bio među retkim pojedincima iz redova vojvođanskih Nemaca koji je pružao direktan otpor fašizmu.

Međutim, ni to kao ni mnogo toga durogog nije pomenuto, jer je tema teksta određujuća za činjenice o kojima se piše a ne važnost činjenice u okviru opšteg istorijskog i kulturnog konteksta.

Postavlja se pitanje zbog čega Stjepan A. Seder svojim komentarima skreće pažnju sa teme mog teksta i sa jednog savremenog muzeološkog projekta, izniklog upravo iz priče o sudbinama Podunavskih Švaba, kroz koji dunavskošvapska tema postaje bliska i važna, ne samo Nemcima nove generacije, već i ljudima drugih nacionalnosti.

Ovo je utoliko čudnije što Seder i sam posredstvom fonadacije, etno-postavke, časopisa Fenster, autorskih knjiga i drugih projekata doprinosi srpskoj kulturi kroz rasvetljavanje istorije Podunavskih Nemaca.

Seder takođe pogrešno navodi pa zatim i tumači moj tekst u kojem ne stoji da Nemci u Vojvodinu donose samo inovacije u uzgajanju vina i duvana.

Opšte je poznato da su Švabe u Vojvodinu donele i tu razvile mnoga znanja i veštine, bivajući jedan od ključnih faktora napretka ove sredine.

U mom tekstu stoji: “Pri tom se čini važnim imati u vidu da je senka kolektivne krivice pala i na sve generacije onih Nemaca – stanovnika i graditelja Vojvodine, koji su na tim prostorima živeli tokom 18. i 19. veka i koji sa fašizmom nisu mogli imati bilo kakve veze”.

Ovaj stav je, pak, nešto što nije dovoljno prisutno u srpskoj javnosti.

Dalje, u mom tekstu, kao citat Miroslave Ćaćić iz somborskog gradskog muzeja stoji: “Nemci i dalje živeći na ovim prostorima, predstavljaju bitan element u očuvanju vojvođanske kulture i tradicije”.

Ono što sam ja naglasila u svom tekstu jeste činjenica koja je naglašena i u postavci ulmskog muzeja, a to su međusobni uticaji i uzajamno poštovanje naroda koji su živeli na tim prostorima, do pojave nacionalizama, a što se u današnjoj Srbiji, pod uticajem revizionizama raznih vrsta, zaboravlja.

Za čitaoce koji žele nadalje da se bave detaljima vezanim za ovu temu svakako može biti od koristi i zbornik tekstova Stočarenje u Vojvodini (Pčesa, Novi Sad 2010), gde se mogu informisati o istorijskoj slici Vojvodine u periodu doseljavanja Podunavskih Švaba, i gde se jasno vidi da iako malobrojno, srpsko i rumunsko stanovništvo se bavilo i živelo od uzgoja stoke, dok su se nemački doseljenici uglavnim bavili zemljoradnjom. U mom tekstu ne stoji da su Nemci odmah nakon dolaska u Panoniju preuzeli od Srba način uzgajanja stoke.

Međunacionalni uticaji, bez kojih nema civilizacijskog napretka, ne dešavaju se u trenutku, već je to dugotrajni proces, što je takođe opštepoznata stvar. A kod smo već kod poveznica, međunacionalnih uticaja i primenjivanja Sederovog principa tumačenja teksta na osnovu onoga čega u tekstu nema: Stjepan A. Seder je, iako potiče iz najpoznatijeg vinogradarskog kraja Srbije, propustio da pomene da su Nemci upravo od Srba preuzeli neke od odličnih sremsko-karlovačkih sorti vinove loze. Što dakako ne umanjuje bogatstvo ukusa čuvenih nemačkih vina.

Migracije povezuju ljude!

U Ulmu, 14. aprila 2020.