Milinko Mića Ranković, kolekcionar crkvenih kalendara: Knjižice kompletnog narodnog života

Kragujevčanin Milinko Mića Ranković, poznati je i svestrani kolekcionar.

Već decenijama sakuplja notafiliju, filateliju, značke, stare razglednice i predmete vezane za kulturu i umetnost kao i istorijat kragujevačkog sporta.

Između ostalog, već godinama sakuplja i čuva crkvene kalendare.

Razlozi za to nisu samo verske prirode već, kako on kaže, „što se u njima nalaze bitni datumi za naš narod”.

– U njima su pohranjeni podaci, ne samo o našoj veri, već i veoma značajni datumi vezani za čitavu srpsku istoriju, poput važnih praznika, slava, postova. Kada su naši preci radili, a kada su imali „slobodne dane” – odmarali i praznovali, išli i obilazili vašare i panađure.

Rečju, crkveni kalendari „obuhvataju sve” – život naroda u Srbiji, započinje on priču o svojoj nesvakidašnjoj zbirci.

U Kragujevcu postoji Udruženje kolekcionara koje organizuje prolećne i jesenje skupove.

Na ova okupljanja dolaze kolege po kolekcionarskoj strasti i uz njihovu pomoć Ranković je sakupio ovu zavidnu i zanimljivu zbirku.

Crkvene kalendare nabavljao je od prijatelja iz Beograda, Kruševca, Paraćina, Jagodine, Kraljeva, Niša i Pančeva.

– Crkveni kalendari se obično nalaze u kućama, domaćinstvima, porodicama, zaboravljeni i „pretekli” u nekim fiokama, vitrinama i ormanima. Do pojedinih primeraka prilikom „slaganja” ove kolekcije dolazio sam čak i na buvljacima. Dakle to domaćinstvo više ne postoji, „rastureno je” ili ugašeno, a potomci su te stvari odneli đuture na buvlju pijaci i tamo „rasprodali” porodičnu zaostavštinu – sa setom konstatuje naš sagovornik.

Po njemu je zanimljivost i osobenost ovih „crkvenih knjižica” što se u njima, pored datumara i verskih praznika, uvek nalazi i prostor za beleške u koje su tadašnji vlasnici kalendara zapisivali šta im se značajno događalo u životu i to kojeg datuma, baš na koji praznik ili crkveno „slovo”.

Na taj način u njima su zabeležene i za večnost ostale mnoge lepe, starinske reči i izrazi, koji se danas više ne koriste u našem jeziku.

Smena dinastija i njihovi rodoslovi

A, baš takav kalendar je i najstariji kalendar u njegovoj kolekciji iz 1904. godine.

– Pored datuma crkvenih pokretnih i nepokretnih praznika, slava i postova ovaj kalendar nabraja i sve članove tadašnje crkvene uprave. U njemu se nalazi pojašnjenje Zakona o taksama i menicama, ali i „uputstva” kako se koriste telefonske i železničke veze. Kako se kupuju karte za vozni prevoz, gde se sve nalaze stanice na pružnim pravcima Beograd – Niš – Pirot – Caribrod (današnji Dimitrovgrad) i sa krakom Lapovo – Kragujevac. Do detalja su navedene razdaljine između gradova, tačni polasci vozova i cena „bileta” za njih – navodi naš sagovornik.

Inače, iz (za)beleški se vidi da je ovaj kalendar, od pre 116 godina, pripadao Antoniju M. Janoševiću, „svršenom učeniku šestog razreda kragujevačke Gimnazije”.

Iz njegovih crtica u kalendaru, od 2. januara 1904. godine, se vidi da se čuvena kragujevačka Gimnazija do tada zvala „Kralj Milan Prvi Obrenović”, ali je sa promenom dinastije „izgubila” to ime.

U Rankovićevoj zbirci zanimljiv je kalendar Srpske pravoslavne crkve za 1918. godinu.

– On je štampan u Švajcarskoj, u ženevskoj štampariji „Srpskog kurira”, a cena mu je iznosila 10 centi. Ovo izdanje sem meseca i datuma donosi i kompletan rodoslov dinastije Karađorđevića. Delovi ovog kalendara su prevedeni na francuski jezik zbog potreba porodica naših ljudi koji su za vreme Prvog svetskog rata živele u Francuskoj i Švajcarskoj – prelistava Ranković.

Što se tiče dinastije Karađorđević, njihovim likovima obeležena su izdanja crkvenih kalendara između dva svetska rata.

– U međuratnom periodu naša crkva izdavala je takozvane čestitke – kalendare. Među tim džepnim kalendarskim izdanjima najlepša je naslovna strana kalendara za 1929. godinu, sa zajedničkim portretom kralja Aleksandra i kraljice Marije Karađorđević – priča naš sagovornik.

Drugovi Tito i Staljin na koricama

I posle Drugog svetskog rata na koricama crkvenih kalendara nalazile su ličnosti iz „dinastija” ali „drugačije provenijencije”.

– Danas je, na primer nezamislivo, pogotovo za mlađe čitaoce, da su posle 1945. godine crkveni kalendari na koricama imali petokraku i likove druga Tita i Staljina dok je to „bratstvo i prijateljstvo” trajalo. Na jednom kalendaru iz moje kolekcije za 1945. godinu, sem petokrake, nalazi se i lik orača – zemljoradnika i pregaoca, a to izdanje štampala je Izdavačko privredna zadruga pri „Politici” – ističe naš sagovornik.

U predratnom, ratnom i posleratnom periodu postojali su posebna izdanja crkvenih kalendara za decu, koji su se nosili u školskom priboru ali i izdanja za žene čija je veličina bila prilagođena da se smeste u damske tašne.

Dečije kalendare mahom su koristila deca imućnijih građana, što se vidi po njihovoj „jačoj” i bogatoj mondenskoj opremi, ilustracijama i ekskluzivnijoj štampi. Njihov datumarijum sadržao je i datume svih važnijih praznika islamske i jevrejske veroispovesti.

U Rankovićevoj kolekciji naročito se svojom lepotom crteža i ilustracija ističu dva primerka dečijih crkvenih kalendara za 1947. i 1948. godinu.

Od početka pedesetih godina prošlog veka na koricama crkvenih džepnih kalendara ne nalaze se više ličnosti iz vrha vlasti i proleteri i zemljodelci, već se ustaljuju motivi nekog poznatog verskog objekta, crkve ili manastira, poput Hrama Svetog Save na Vračaru i ikona Hrista i Bogorodice, kako je i dan danas.

Nedostaje pet godišta – nudi razmenu

Nažalost, Rankovićeva zbirka džepnih crkvenih kalendara koja obuhvata čitavih 12 decenija nije kompletna. Nedostaju mu pojedina izdanja za godine iz prošlog veka.

Konkretno, fale mu godišta: 1950, 1955, 1965, 1966, i ono iz 1968. godine.

Pošto u svojoj kolekciji ima i mnogo duplikata raspoložen je za razmenu ako neko ima njemu, nedostajuće godine i izdanja crkvenih kalendara.

Kako kaže, voleo bi da sve godine od početka prošlog veka kompletno „skocka”, a potom negde i izloži zajedno sa ostalim svojim kolekcijama i zbirkama.

Više vesti iz ovog grada čitajte na posebnom linku.

Još vesti iz ovog grada

Važan i neizostavan dokument jugoslovenske popularne kulture: Monografija grupe „Smak”

Petar Mošić predstavlja samostalnu izložbu – „Spavači“

Priča o ugnjetavanoj ženi jedna od najgledanijih u istoriji italijanske kinematografije: Film „Uvek postoji sutra” u kragujevačkom SKC-u

„Od betona do kanona” i „Neispričana priča”: Dani Milutina Milankovića u Istorijskom arhivu Šumadije