Više od 120 hramova u Srbiji nosi njegovo ime: Ko je bio Sveti Dimitrije, koji se proslavlja kao Mitrovdan?

Po broju onih koji ga slave, Mitrovdan je na petom mestu na listi najvećih srpskih slava, krsno je ime nekih esnafa i dan održavanja zavetine u mnogim mestima.

On je stajaći praznik, što znači da je uvek 8. novembra po gregorijanskom kalendaru, odnosno 26. oktobra po julijanskom.

Mitrovdan je posvećen antičkom komandantu Soluna iz trećeg veka, mučenom i pogubljenom zbog širenja hrišćanstva. Sveti Dimitrije poštovan je kao jedan od najvažnijih pravoslavnih vojnika među svetiteljima.

Svi pravoslavni hrišćani i vernici slave ovog velikomučenika verujući u njegove isceliteljske moći.

Izboden kopljem usred molitve

Pravoslavni spisi navode da je rođen u Solunu u trećem veku naše ere, za vreme kratkotrajne vladavine jedinog varvarskog Rimskog cara tračanina Maksimilijana od blagorodnih i blagočestivih roditelja, koji dugo nisu mogli da imaju dece. Bio je sin jedinac.

Dimitrije je po očevoj smrti nasledio vojvodsko zvanje, a kako je vaspitavan u hrišćanskom duhu, on je propovedao hrišćanstvo, umesto da ga, po zapovesti i nalogu cara Maksimilijana, istrebljuje.

Car, saznavši da je namesnik Dimitrije hrišćanin i da je mnoge, umesto da ih odvrati, upravo preveo u hrišćanstvo, naredi da Dimitrije bude prvo utamničen a zatim izboden kopljima, usred molitve.

Solunski hrišćani su ga tajno sahranili. Kasnije je velmoža Leontije iz Ilirije, izlečen od teške bolesti nad grobom ovog mučenika, u znak zahvalnosti podigao je crkvu.

Prilikom iskopavanja temelja crkve pronađene su mošti Svetoga velikomučenika Dimitrija. Proglašen je svecem, zaštitnikom grada Soluna.

Mošti u Solunu

Prema predanju, Dimitrijev grob odisao je bosiljkom i smirnom, pa je on zato nazvan Mirotočivi. Mošti su skoro osam vekova bile u Italiji u gradu San Lorenco, ali su na traženje Grka vraćene (veći deo) u Solun 1978. (glava) i 1980. veći deo ostatka moštiju. Njegove mošti i danas se nalaze u crkvi Svetog Dimitrija u Solunu.

Ova crkva je na listi svetske kulturne baštine od izuzetnog značaja od 1989. godine. I danas se veruje u lekovitost njegovih moštiju. Crkveni spisi navode da je potom sveti Dimitrije „bdeo nad svojim gradom i spasavao ga zemljotresa i drugih nesreća“.

Crkva na Novom Beogradu

U Srbiji Svetom Dimitriju posvećeno je više od 120 hramova. Među njima je i saborni hram najmnogoljudnije i najgušće naseljene beogradske građanske i crkvene opštine Novi Beograd.

Zemljište za hram Svetog velikomučenika Dimitrija osveštano je na Mitrovdan, 8. novembra 1996. godine, dok je blaženopočivši Patrijarh srpski Pavle osveštao temelje hrama 15. novembra 1998. godine.

Izgradnja hrama počela je 22. aprila 1998. godine, sa prekidom u periodu od septembra 1998. godine do juna 1999. godine.

Hram je u osnovi 29 metara širine i 23 metra dužine u obliku upisanog krsta, pravljen tako da njegova korisna površina bude oko 500 metara kvadratnih. Vrh kupole hrama je na visini od 29 metara, sa krstom koji ga krasi, visok je 32 m. Pored hrama nalazi se i objekat sa zvonikom. Vrh kupole zvonika je visine 31,73 metra.

Na Mitrovdan, 8. novembra 2001. godine, blaženopočivši Patrijarh Pavle osveštao je i krstove za oba objekta. Početkom 2015. godine počeli su radovi na fasadi hrama, kao i u njegovoj unutrašnjosti.

U toku je oslikavanje freskopisa u hramu, čime će hram biti u potpunosti završen.

Mitrov danak hajdučki rastanak

Ovaj datum se u narodu označava i kao hajdučki rastanak (“Đurđev danak hardučki sastanak – Mitrov danak hajdučki rastanak”) i doba godine kada počinje zima. Ako je na Mitrovdan, čuveni hajdučki rastanak, oblačno vreme, narod kaže da nas čeka topla zima. Ako je vedro, zima pred nama je oštra.