MMF i Svetska banka su pokazali opasno neznanje

Da li je osnivanje Azijske investicione banke za infrastrukturu indikator slabljenja sistema ustanovljenog u Breton Vudsu i institucija kao što su Svetska banka i MMF, pogotovo imajući na umu i ostale „alternativne“ ustanove kakva je Razvojna banka BRIKS-a?

– Osnivanje Azijske investicione banke za infrastrukturu (AIIB) svedoči svakako o uspostavljanju novog globalnog monetarnog sistema koji više ne počiva isključivo na Bretonvudskim institucijama i njihovim potpornim institucijama – Azijskoj banci za razvoj – ili evropskim ECB i EBRD, Pariskom i Londonskom klubu kreditora, već na rastu značaja drugih međunarodnih kreditnih institucija, koje nije osnovao globalni hegemon sa zemljama saveznicama, nego sile u usponu sa ciljem da izmene postojeći poredak u međunarodnoj finansijskoj i monetarnoj strukturi. Veliko nezadovoljstvo rezultatima i načinom rada i upravljanja Svetskom bankom, MMF-om, Azijskom bankom za razvoj, u kojima dominiraju kadrovi, interesi i glasačka moć, ekonomski najmoćnijih zemalja Severa raste poslednjih nekoliko decenija u zemljama čije su ekonomije uništene primenom njihovih neoliberalnih preporuka, tačnije ultimatuma, među kritički orijentisanim intelektualcima širom sveta, a naročito u političkim krugovima i javnosti ekonomija u usponu. Ove institucije su „krunisale“ svoje višedecenijsko neuspešno postojanje tokom takozvane Azijske ekonomske krize i tekuće svetske ekonomske krize kada su pokazale veliko i opasno neznanje, nelikvidnost i neodgovornost i kada su ih ne samo kreditirale neke od ekonomija u usponu, poput Kine i Indije. Ekonomije u usponu su već tada pokrenule niz akcija kako bi se ove institucije reformisale iznutra priznajući novu realnost na međunarodnoj ekonomskoj sceni, odnosno novu ekonomsku i na njoj glasačku moć pre svega zemalja BRIKS grupacije, ali i drugih ekonomija u usponu. Međutim, promene na nivou glasačke moći se odvijaju previše sporo zbog političkog otpora, pre svega u SAD, a i promene u personalnoj strukturi, naročito direktorskih pozicija koje – po imperijalnom mehanizmu u MMF-u i SB dele Zapadna Evropa i SAD, a u Azijskoj banci za razvoj Japan – nikako da dođu na red. Zbog toga ove države ne želeći da urušavaju postojeći poredak, nastoje da ga reformišu iznutra, ali i da ga „dograđuju“ spolja, oduzimajući mu delić po delić tržišta, odnosno država-klijenata preko novostvorenih institucija. U ovome je izuzetno naglašena uloga NR Kine, koja ipak ne nastupa samostalno, već okružena partnerskim državama.

Šta je osnovni motiv zemalja kao što su Britanija, Nemačka i Italija da se pridruže AIIB, uprkos jasnom protivljenju SAD?

– Velika Britanija, kao ekonomija sa predimenzioniranim finansijskim sektorom, koji je teško stradao u svetskoj finansijskoj krizi i koji vlada nastoji da ponovo postepeno privatizuje, ima veliki poslovni interes da se uključi kao jedan od osnivača AIIB, budući da ovaj ovaj sektor na teritoriji Azije očekuje veliki rast u narednim godinama kroz najavljenu aktivnost ove banke, kineskog kopnenog i pomorskog „novog puta svile“ i investicija ADB, japanskog planiranog rasta investiranja u infrastrukturu azijskih zemalja. Kao i Velika Britanija, i Italija, Nemačka, možda i Švajcarska i Luksemburg, ali i azijsko-pacifički američki saveznici, kao što su Novi Zeland, Singapur, Tajland, a verovatno i Australija i Republika Koreja, ove evropske zemlje žele da investiraju tamo gde je izgledna oplodnja njihovog novca, da iznutra vide i kreiraju mogućnost za angažovanje korporacija iz njihovih zemalja koje bi učestvovale i u projektovanju i realizovanju ovih poslova, ali i da pokušaju da se preporuče i nametnu Kini i drugim „novajlijama“ kao iskusni i profesionalni upravljači ovakvih institucija. U tom smislu, njihovo učešće može biti korisno za AIIB.

 Može li se osnivanje banke posmatrati kao deo globalne borbe za moć?

– Svakako da osnivanje i ove banke možemo da tumačimo kao nastojanje Kine, Rusije, i drugih zemalja iz grupacije BRIKS, kao i niza drugih zemalja čije su ekonomije u usponu, da promene postojeći poredak otkidajući što veći komad moći od SAD, Evropske unije kao bloka, međunarodnih centara finansijske moći čije interese zastupaju vodeće međunarodne finansijske institucije, ali i političari u mnogim zemljama zapadnog sveta i realizujući svoju „odnosnu moć“, koju crpe iz svoje snage kao velikog regionalnog ili globalno izvoznika ili uvoznika, prodavca retkih resursa, poput nafte i gasa. Međutim, ono što je naročito važno je da ovde imamo ne samo jačanje „odnosne moći“, već one mnogo važnije – „strukturne moći“ – jer se radi o izgradnji nove institucije, čija pravila postavljaju osnivači, a koja po definiciji treba da njima donesu najveću korist, a time i moć da utiču na funkcionisanje u ovom slučaju međunarodnog finansijskog sistema. Naravno, oni ističu da im je cilj i da doprinesu rešavanju nekih od ključnih problema u Aziji, a to je nedostatak infrastrukture i velika potreba za njenom izgradnjom, prema podacima Azijske banke za razvoj od 2010. do 2020. u Aziji je potrebno uložiti oko osam biliona američkih dolara u infrastrukturne projekte, kako bi se zadovoljile potrebe stanovništva i privreda.

 Da li je realno da i SAD apliciraju za članstvo u AIIB?

– Kako raste moć konzervativnog Kongresa i Senata nad „slabim“ predsednikom, kako ga ocenjuju u međunarodnoj areni, verovatno će rasti i animozitet prema AIIB i slabiti racionalno odnošenje prema ovoj tvorevini, te će se na nju gledati isključivo kao na alatku za umanjenje američke moći, dok će, verovatno, mogućnost da se iznutra utiče na njeno funkcionisanje biti zanemarena u žaru ideološkog postavljanja i odlučivanja.