Može li se RS otcepiti od BiH

Vedran DŽihić: Badinterova komisija je devedesetih godina rekla da se granice između republika ne mogu mijenjati, sto znači da granica između Srbije i BiH, u čijem je sastavu entitet Republika Srpska, ne bi mogla biti promjenjena. Republika Srpska je barem djelimično zasnovana na rezultatima rata o čemu svjedoče odluka Međunarodnog suda pravde da je u Srebrenici počinjen genocid i mnogobrojni dokumenti koji potvrđuju etničko čišćenje nesrpskog stanovništva. Stvarno bi bio politički apsurd i presedan da Republika Srpska dobije pravo na otcjepljenje.

Vlade Simović: BiH, Autonomna Pokrajina KiM kao sastavni dio Srbije, i Sjeverna Makedonija su tri najkonfliktnija i najnestabilnija prostora na Zapadnom Balkanu. Oni su dio jednog te istog problema, a to je nezavršen proces formiranje nacionalnih država i uspostavljanja granica između njih, procesa koji je započeo još u 19. vijeku i intenzivirao se poslije raspada Jugoslavije. To su prilično uvezani procesi.

DŽihić: Kada govori o geopolitičkim okolnostima i momentu koji bi bio pogodan za secesiju, Dodik mašta o nekoj novoj globalnoj, autoritarnoj alijansi, o slaboj Evropskoj uniji koja se raspada, o suštinskom padu američkog uticaja i disoluciji globalnih institucija. Geopolitičke okolnosti se jesu promijenile. Kina i Rusija su danas jače nego što su bile devedesetih godina, ali ne mogu da zamislim da se geopolitička situacija može do te mjere promijeniti da bi bila moguća secesija Republike Srpske.

Simović: Računa se na to da oni koji su bili kreatori dejtonske BiH izgube interesovanje za nju i prepuste je ili nekim drugim silama, koje imaju interesovanje za Bosnu u Hercegovinu, ili nekim lokalnim akterima. Vjerovatno se računa i na potencijalnu prekompoziciju omjera moći u svijetu. Ali meni je pitanje nezavisnosti Kosova i secesije Republike Srpske manje bitno od pitanja da li je bilo koja država na prostoru Zapadnog Balkana sposobna da izgradi svoju državnost, da obezbijedi unutrašnju i spoljašnju bezbjednost, socijalni mir i prije svega demokratske i liberalne institucije.

DŽihić: Kada se povlači paralela između Kosova i Republike Srpske, treba imati u vidu jedan princip koji postoji u međunarodnom pravu. Ako je jedan narod na određenoj teritoriji pretrpio tešku nepravdu, onda postoji pravni moment za mogućnost secesije. To je bio slučaj sa Kosovom koje je devedesetih godina bilo izloženo represiji Miloševićevog režima. Priča o secesiji Republike Srpske je vještačka debata. Potenciraju je politički akteri, kao što je Milorad Dodik, koji za nekoliko godina vjerovatno neće više biti dominantni u Republici Srpskoj.

Simović: U podjeljenim i postkonfliktnim društvima, kakva su u BiH i Autonomnoj Pokrajini KiM, važno je da se postigne konsenzus između elita, a nikako da se volja jednih nameće drugima. Elite treba da se fokusiraju na rješavanje onih problema o kojima mogu postići konsenzus, a ključna sporna pitanja treba privremeno da ostave po strani, pa kada se riješi stotinu drugih pitanja, onda se treba vratiti onim fundamentalnim oko kojih postoji spor.

DŽihić: U hipotetičkom horor scenariju secesije Republike Srpske, do koga, uvjeren sam, neće doći, spor oko Distrikta Brčko doveo bi do nasilja i čak do novog rata na području BiH. Ima i drugih pitanja koja bi se postavila u slučaju hipotetične secesije: kako bi reagovali povratnici u Republiku Srpsku – u Srebrenicu, Prijedor i druge gradove – i kako bi reagovala druga dva naroda u BiH. Ako neko danas o tome razmišlja – to ne može da prođe bez nasilja, a nasilje bi bilo neka vrsta apokalipse.

Simović: U ovom trenutku niko o tome ne govori ozbiljno, kao o nečemu što bi u neko skorije vrijeme trebalo da se dogodi. Sve je to na nivou političkih poruka koje se šalju biračkom tijelu koje očigledno ima sklonost ka takvoj politici. Ne vidim da se nešto institucionalno pokušava u tom pravcu. Sa druge strane, svi balkanski politički sistemi su prilično partokratski. Očigledna je snažna partijska kartelizacija. To je po meni ključni problem ovog prostora. Zato je potrebno sporna pitanja ostaviti po strani i sačekati neko bolje vrijeme za njihovo rješavanje.