Na današnji dan pre 57 godina počela gradnja Hidroelektrane „Đerdap 1“ kod Kladova

Toga danas su dvojica predsednika – Rumunije Georgi Dež i SFR Jugoslavije Josip Broz Tito, otkrili dve spomen ploče na dve obale Dunava, a sve što je usledilo je istorija.

Za sedam domaćih građevinskih firmi udruženih u poslovno udruženje „Jugoinvest“ prema ugovoru koji su sklopile sa Preduzećem u izgradnji hidroelektrana „Đerdap“ rok za izgradnju dunavske fabrike struje bio je od maja 1964. do 1. oktobra 1971. godine, s tim da je puštanje prva dva agregata bilo oročeno na 1. oktobar 1970.

U tadašnjoj Jugoslaviji, do „Đerdapa 1“ nije bio izveden nijedan projekat takvih investicionih i graditeljskih razmera, naročito u domenu istraživanja i zaštite kulturnog nasleđa i premeštanja stanovništva zbog potapanja terena.

U drugoj polovini šezdesetih godina prošlog veka, u okviru pripremnih radova, sprovedena su etnološka, prirodnjačka, arheološka i spomenička istraživanja, urađena studija o zaštiti kulturnog nasleđa, na čemu su radili brojni instituti i muzeji.

Zbog stvaranja akumulacionog jezera u novoizgrađena naselja na našoj strani Dunava preseljeno je više od osam hiljada ljudi, a akumulacija je potopila Dobru, Donji Milanovac, Mosnu, Golubinje, Tekiju, Sip i ostrvo Ada Кale.

Hroničari su zabeležili da je srušeno više od dve hiljade zgrada, pet crkava, a premeštena su i četiri groblja.

Sistem „Đerdap 1“ sa jugoslovenske strane gradilo je više od 130 preduzeća i instituta iz zemlje i inostranstva sa kojima je sklopljeno više od 5,5 hiljada ugovora.

Njihovi ugovoreni poslovi odnosili su se na sprovođenje istražnih radova, izradu tehničkih studija i projekata, modelska ispitivanja, ispitivanja materijala, betona i konstrukcija, isporuku građevinskog materijala, izvođenje građevinskih i zanatskih radova, isporuku i montažu elektromašinske opreme, gradilišnih uređaja,građevinske mehanizacije i opreme, na relokaciju naselja, relokaciju i izgradnju puteva i mostova, kao i na zaštitu priobalja.

U zavisnosti od vrste i obima radova varirao je broj radnika na gradilištima na jugoslovenskoj strani. Najintenzivniji radovi bili su 1969. godine kada je završeno pregrađivanje Dunava i tada je bilo angažovano oko pet hiljada, a na samom objektu četiri hiljade radnika.

Izračunato je da je na izgradnju „Đerdapa 1“ utrošeno je oko 48 miliona časova rada, ne računajući rad u državnim organima, projektnim organizacijama, institutima i fabrikama opreme i materijala.

Tokom izgradnje glavnog objekta iskopano je 13,4 miliona kubnih metara šljunka i rečnog nanosa, 7,2 miliona kubika stena, ugrađeno 3,2 miliona kubika betona, 167.000 tona armature i čelične konstrukcije i 69.000 tona opreme.

Formirano je akumulaciono jezero zapremine 1380 miliona kubnih metara vode, a njegove potencijale na jednoj hidroelektrani eksploatišu dve zemlje Srbija i Rumunija i po tome je jedinstvena u svetu.

Hronološki, izgradnja HEPS „Đerdap 1” je zvanično je počela na današnji dan 1964.godine, 13. avgusta 1969. Dunav je bio konačno pregrađen, a zanimljivo je da je tokom pregrađivanja Dunava, plovidba đerdapskim sektorom bila je obustavljena samo devet dana.

Prvi agregati pušteni su u rad istovremeno na jugoslovenskoj i rumunskoj strani, 6. avgusta 1970. godine, rumunska brodska prevodnica počela je prevođenje brodova 3. avgusta 1969, a jugoslovenska oktobra 1970. godine.

HE „Đerdap 1“ najveća je hidrotehnička građevina na Dunavu, ukupne dužine 1.278 metara. Potpuno je simetrična i projektovana tako da i Srbija i Rumunija raspolažu sa po jednom elektranom, brodskom prevodnicom i po sedam prelivnih polja od ukupno 14, koliko ih ima u zajedničkoj prelivnoj brani.

Ova bransko – protočna hidrocentrala ima 12 hidroagregata, a polovina je na srpskoj strani i gde je na pet agregata, posle revitalizacije, instalisana snaga sa 180 povećana na 205 megavata.

Turbine su Kaplanovog tipa i projektovane su za padove od17,5 do 35,4 metra. U ukupnoj proizvodnji struje u Srbiji, Hidroelektrana „Đerdap 1“ učestvuje sa oko 20 procenata.