Najzagađeniji januar u Beogradu u poslednjih šest godina

Zagađenost vazduha u Srbiji, ali i ostatku Balkana, bila je glavna tema u medijima skoro čitavog januara, a uznemirenost građana splašnjavala je tek povremeno, sa nešto povoljnijim meterološkim prilikama.

Prema informacijama Agencije za zaštitu životne sredine, koncentracija čestica je blizu prosečnim vrednostima za ovo doba godine i nema razloga za zabrinutost trenutnim stanjem, saopšteno je 21. januara iz Vlade, nakon prvog sastanka Radne grupe za zaštitu vazduha, kojem je predsedavala premijerka Ana Brnabić.

Premijerka Ana Banabić izjavila je tada da nema mesta ni razloga za paniku, jer se ne radi o nečem što je nova pojava, pošto se to ponavlja godinama, zbog vremenskih uslova.

Tragom te izjave pokušali smo da saznamo kolike su bile vrednosti zagađujućih materija prethodnih godina u januaru, a fokusirali smo se na PM10 čestice, poznatije još i kao „nevidljive ubice“.

Prema podacima koje je redakciji portala Danas.rs dostavio Sekretarijat za zaštitu životne sredine grada Beograda, iz godine u godinu koncentracija čestica PM10 u januaru raste – kad je reč o broju dana u kojima su prekoračene ove granične vrednosti, ali i zastupljenost samih čestica u vazduhu.

Zapravo, januar koji je iza nas ostaće zapamćen po neslavnom rekordu kad je zabeleženo ubedljivo najviše dana sa prekomernom zastupljenošću PM10 čestica u vazduhu na mernim mestima u Ovči (26 dana), Velikim Crljenima (28 dana), Zemunu (27 dana), Lazarevcu (26 dana) i Obrenovcu (24 dana).

To praktično znači da su građani koji žive blizu ovih mernih stanica udisali vazduh izuzetno lošeg kvaliteta devet do čak 20 dana duže, u odnosu na januar 2019. godine.

Kada posmatramo iste podatke za januar od 2015. do 2019. godine, broj dana kada su bile prekoračene vrednosti PM10 čestica u vazduhu u Beogradu bio je manji – 23, 25, 10 i 16 dana na mernoj stanici u Ovči, 16, 17, 18 i 28 dana u Velikim Crljenima, 12, 25, 17 i 18 dana u Zemunu, 16, 25, 11 i 12 dana u Lazarevcu, 14, 26, osam i četiri dana u Obrenovcu.

Podatke za januar 2016. godine nismo dobili od Sekretarijata za zaštitu životne sredine Beograda.

Slaba uteha je to što ni na jednom od ovih pet mernih mesta u januaru 2020. nije nadmašena najviša dnevna maksimalna koncentracija PM10, koja je 2015. zabeležena u Lazarevcu (225.4).

Sa druge strane, podaci pokazuju da su te vrednosti ipak bile i te kako visoke, i to dva do tri puta više od dozvoljenih. Tako je najviša dnevna maksimalna koncentracija u Ovči bila (171.4), u Velikim Crljenima (160.5), Zemunu (187.8), Lazarevcu (60) i Obrenovcu (157).

Glavni uzroci zagađenosti

Privatna ložišta, dim toplana, izduvni gasovi vozila i industrija su među vodećim uzročnicima zagađenosti, a kao dodatni faktori navode se i vremenski uslovi, kao i geografski položaj.

Beograd, Niš, Užice i Valjevo najčešće se pominju u izveštajima o zagađenosti, a u stopu ih prate Subotica, Smederevo, Kosjerić i Beočin.

Stručnjaci kao glavne aero-zagađivače ističu suspendovane čestice (prašina, dim, smog), koje učestvuju u zagađenju sa čak 77 odsto. One lebde u vazduhu i mikroskopskih su dimenzija, a nastaju sagorevanjem čvrstih i tečnih goriva. Čestice čiji je promer manji od 10 mikrometara (µm) zovu se PM10, dok su one manje od 2,5 mikrometra PM2,5.

U Beogradu se na nekoliko mernih stanica, između ostalog, prati koncentracija PM10 čestica, a uzorkovanje i merenje se obavlja u toku 24 sata tokom cele godine. Koncentracije zagađujućih čestica se izražavaju kao srednje dnevne vrednosti i izražene su u mikrogramima po metru kubnom.

Prema preporukama Evropske komisije, koncentracije PM10 tokom 24 sata ne bi trebalo da prelaze 50 µg/m3 (mikrograma po metru kubnom), dok je tolerantna vrednost 75 µg/m3. Kod PM2.5 granična vrednost je 25 µg/m3, a tolerantna 30 µg/m3.