Čvorović: Nema „sinodskog puča“, Sabor može da preispita odluke o govorima o politici

S druge strane, jačanje Sinoda na uštrb Sabora kao organa koji jedino izražava punoću jedne autokefalne Crkve – nedopustivo je. Takvo jačanje može da se dogodi samo ukoliko na to pristane većina episkopa SPC. Jednom rečju, Sinod ne čini ništa što mu naknadno nije odobrila saborska većina, jer Sabor ima mogućnost da preispita svaku odluku Sinoda – kaže profesor Zoran Čvorović, profesor Pravnog fakulteta Univerziteta u Kragujevcu i pravni istoričar na Danasovo pitanje da li su odluke „crkvene vlade“ kojima se srpskim vladikama ograničava sloboda političkog govora neka vrsta sinodskog „puča“ i disciplinovanja Sabora SPC?

* Da li zabrana javnog izjašnjavanja vladika o političkim temama, bez obzira na pozivanje na Ustav SPC i arhijerejsku zakletvu, krši osnovna ljudska prava srpskih vladika na slobodu mišljenja i govora zagarantovana Ustavom Srbije i zakonima drugih država u kojima postoji srpska crkvena dijaspora ili se ovde sudaraju svetovno pravo i crkvena pravila koja obavezuju na poslušnost crkvenim vlastima?

– Crkva ima svoje autonomno pravo, koje laici prihvatanju svojim krštenjem čime postaju članovi Crkve, a klirici rukopoloženjem. Episkopi u zakletvama koje polažu pri rukopoloženju obavezuju se na poslušnost kanonima Crkve. Crkva nikome ne nameće na silu poštovanje kanona i propisa pomesne autokefalne Crkve, već klirici i laici dobrovoljno prihvataju poštovanje kanona. Istovremeno, država kroz ustavnu garanciju kolektivnog prava na slobodu veroispovesti priznaje Crkvi pravo da samostalno uređuje odnose među svojim članovima. To važi za sve države u kojima deluje SPC, pa samim tim takva odluka Sinoda ne može biti sporna ni iz ugla kanonskog prava Crkve, niti svetovnog prava države. Kako su sveštenoslužitelji Crkve dužni da se prevashodno staraju o spasenju duše svojih vernika, oni se svetovnim političkim temama mogu baviti jedino ako određeni zakoni ili pravne ustanove mogu da ugroze veru i duhovno spasenje pastve. Pri tome, oni su i tada pozvani da o tim temama sude iz ugla celine poverenog naroda Božijeg, a ne samo iz ugla interesa jednog dela društva. Kako je partijska borba po definiciji podređena partikularnim interesima, sveštenstvo nije mesto u partijskoj borbi. Ali, sveštenstvo, kao što rekoh, ne bi smelo da ćuti na ozakonjavanje i popularisanje praksi i pojava koje su protivne kanonima Crkve. Pošto je na pravoslavnom Istoku nezavisna (samodržavna) vladavina rođena istovremeno sa autokefalijom, prirodno je da sveštenstvo u uslovima kooperativne odvojenosti Crkve od države iskazuje brigu o najkrupnijim nacionalnim i državnim temama. Ukoliko bi odluka Sinoda bila u praksi protumačena kao zabrana svakog javnog izražavanja stava episkopa ili sveštenika, onda bi to bilo protivno tradiciji Srpske crkve, kojoj je ne samo strana centralizacija, klerikalizacija i birokratizacija koja je svojstvena Vatikanu, već ni administrativna centralizacija koja se pod uticajem različitih faktora vremenom formirala u Ruskoj crkvi i Carigradskoj patrijaršiji.

* Koliko je odlukom Sinoda o pravilima odsustva iz eparhija ugrožena sloboda kretanja arhijereja i na šta bi ona sve mogla da utiče?

– Ustav SPC zaista u članu 55. predviđa da patrijarh daje odobrenje za odsustvo. Međutim, s obzirom na episkopocentrično ustrojstvo SPC, gde je patrijarh prvi po časti među jednakim po vlasti, reč odsustvo bi morala da se restriktivno tumači. Kao što patrijarh nema ovlašćenja da se meša u rad nadležnog eparhijskog arhijereja, već takvo pravo pripada samo Saboru svih episkopa koji jedini ima punoću vlasti u jednoj autokefalnoj Crkvi, tako bi i traženje odobrenja od patrijarha za svaku kanonsku posetu jednog eparhijskog arhijereja drugom arhijereju značajno umanjilo vlast i dostojanstvo jednog episkopa. Istovremeno, episkopi su dužni da poštuju kanone Crkve koji zabranjuju odsustvo iz poverene eparhije. Srpskoj crkvi, zapravo, trebaju episkopi koji će snagom svog uverenja biti poslušni kanonima, a ne naredbi više administrativne vlasti.

* Kuda vode i kakve bi mogle da budu posledice ovakvih sinodskih odluka donetih uoči opštih izbora?

– Na izbore u Srbiji znatno više utiču neki drugi faktori, nego Srpska crkva. Ako će stranačka borba biti ugrožena ovakvom odlukom Sinoda, jer je možda neka od stranaka imala u vidu angažovanje nekih sveštenoslužitelja u kampanji, onda to pre govori o tome da su kadrovski resursi naših stranaka toliko „otanjili“ da traže popunu u redovima crkvenog klira. To ne treba ni strankama, ni Crkvi.

Opozicija ne može u crkvu

Posledice sinodske odlike o javnom nemešanju srpskih vladika u politiku, donete 1. februara, dve nedelje uoči raspisivanja opštih izbora u Srbiji, već se osećaju u eparhijama SPC na prostoru Srbije u ustavnim granicama, gde kandidati opozicije, prema nezvaničnim Danasovim saznanjima, ne mogu da dobiju saglasnost za ulazak u crkve i manastire. Na društvenim mrežama počele su da kruže „u paru“ nekoliko dana star spot SNS u čijem je početnom kadru patrijarh Porfirije i pet godina bajata vest RTS-a u kojoj sadašnji poglavar SPC kao mitropolit zagrebačko-ljubljanski traži od tadašnjeg predsedničkog kandidata Vuka Jeremića da ukloni sve njegove fotografije iz svog promotivnog materijala jer je u političke svrhe zloupotrebio verski skup u Trebinju, na kome su obojica bili. Patrijarh Porfirije još se nije zvanično oglasio povodom aktuelnog spota SNS.

SPC poziva na akciju dobrovoljnog davanja krvi

Patrijarh srpski Porfirije (Perić) pozvao je juče sveštenstvo i vernike SPC da se u nedelju, 27. februara, pridruže akciji dobrovoljnog davanja krvi koju organizuju Crveni krst Srbije i Institut za transfuziju krvi. Akcija će se sprovoditi od 10 do 14 sati u beogradskim hramovima: Svetog Save na Vračaru, Svetog Jovana Vladimira u Medakoviću, Svetog Vasilija Ostroškog na Bežanijskoj kosi, Svetog Aleksandra Nevskog na Dorćolu i u Svetonikolajevskoj crkvi u Zemunu, saopštila je Informativna služba SPC.