Neponovljivi Homer iz Sandžaka

Zahvaljujući epskom pesništvu Avdo Međedović, guslar iz Sandžaka, vinuo se u planetarni vrh.

Njegovo neponovljivo pevanje, odjekuje u večnosti, iako markantni sledbenik oca Huseina, popularnog Ćor Husa Husovića, Saliha Ugljanina, Kasuma Rebronju, Muratage Kurtagića i Nezira Kljaića, poreklom iz najbrojnijeg bratstva iz Rovaca, ne peva o rodnom Obrovu, njegovoj gromadastoj padini u zavoju Lima, mnogobrojnim izvorima, česmama-studencima, ili pojilima po mahalama i baščama, između Bijelog Polja i Zatona.

Svako Avdovo pevanje o istorijskim i mitskim junacima poseban je ritual.

Pre nego što andrićevski apostrofirano „jekne prvi zvuk, rezak ili neravan, uzbuđenje prisutnih raste, do kulminacije, kad guslar podešava i počinje kroz nos da pušta glas, koji dopunjuje i slaže zvuk gusala, akustično najavljujući nečuvenu priču“.

U suprotnom, još iz doba Vuka Stefanovića Karadžića, Filipa Višnjića, starca Milije, Tešana Podrugovića i Petra Perunovića Peruna, kao u Gorskom vijencu: „Đe se gusle u kuću ne čuju, tu je mrtva i kuća i ljudi“.

Vekovima, deseterac omogućava guslaru da pusti glas, da pokaže mogućnosti i tonalitet sopstvene interpretacije.

Svedoci i očevici, kažu, da potencijal guslarevog pevanja i snaga epskog stiha, nose u sebi energetski kapacitet, koji pozitivno utiče na slušaoca, kao duhovna pokretačka snaga, koja njegoševski rečeno „opija duševnim pijanstvom“.

Najubedljivije, na vrhunci, kad se glas i gusle sjedine, energija u mentalnom i filozofskom smislu, u sferi ljudskih emocija i osećanja, stižu u vidu melodije.

Književnik Ćamil Sijarić, u ulozi golobradog Avdovog slušaoca, neskriveno opčinjen rođakovim umećem specifične varijacije pet jasnih tonova, zapisao je: „Njemu su dali najbolje mesto u sobi, među prozorima, sjeli su ga na šiljte, a iza leđa metnuli jastuke da se nasloni. Sjedeći tako, okrenut slušaocima, od kojih su oni viđeniji sjedili na ćilimu, ostali na sećijama ili su stajali. Avdo je započeo svoju pesmu… Glas mu je bio bariton, jasan, zvučan, dolazio je iz dubine grla“.

Taj duboki muški glas, između basa i tenora, čuo se do Amerike.

Istražujući epsko stvaralaštvo uz gusle na Balkanu, uvršteno na reprezentativnu listu Uneska, kao nematerijalno kulturno nasleđe čovečanstva, a u cilju odgonetanja tzv. homerovskog pitanja, Milman Peri, jedan od najuticajnijih filologa 20. veka, sa univerziteta Harvard je tokom 1935. godine, na specijalnim aluminijumskim fonografskim pločama snimio 80.000 Avdovih epskih stihova i na osnovu tih istraživanja zasnovao savremenu teoriju usmene književnosti i modernu homerologiju.

U susret grubom prakticizmu i trci za profitom, dok grade nove identitet i falsifikuju istoriju, Balkanci se, opet, otimaju o gusle kao nacionalni instrument. Međutim, Albert Bates Lord, nastavljač Perijevog rada na sakupljanju epskog stvaralaštva je sredinom prošlog veka zabeležio još 18.000 Međedovićevih stihova, kompletirajući na taj način impozantnu kolekciju od 96.723 stiha sandžačkog Homera.

Usmena poetika epskog fenomena Avda Međedovića nedavno je kompletirana.

Ono što nisu uspeli Alija Isaković, Muhsin Rizvić, Mehmedalija Bojić, Rasim Muminović, Alija Džogović, Jašar Redžepagić, Zaim Azemović i Munib Maglajlić, vek i po od njegovog rođenja pred lice javnosti prezentovao je Hodo Katal, internacionalac iz Tutina, jedan od najpoznatijih književnih stvaralaca sa tromeđe Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine.

Blagodareći afirmisanom Hodovom entuzijazmu na višedecenijskoj međunarodnoj afirmaciji Avdovog lika i dela, dramatične sudbine i nenadmašne lirike, u istoj ediciji, ukoričeni su epovi: Osman beg Delibegović (BUKS, Novi Pazar 2017), Mustaj beg lički (Matica Bošnjačka, Novi Pazar 2018), Bećiragić Meho (Ratkovićeve večeri poezije, Bijelo Polje 2018), Dolazak vezira u Travnik (BUKS, Novi Pazar 2018), Ženidba Bega Ljubovića (BUKS, Novi Pazar 2019), Mujo Hrnjica i Gavran Harambaša (BUKS, Novi Pazar 2020), Ženidba Vlahinjić Alije (BUKS, Novi Pazar 2021) i Robovanje Tala Ličanina u  Ozimu (BUKS, Novi Pazar 2021).