Nose svoj kineski zid oko sebe

Nezvanične procene govore da ih je blizu 100.000. Razlika u podacima je usled toga što je većina Kineza na ovim prostorima privremeno, sa radnim vizama koje se obnavljaju, dok oni koji bi želeli da postanu stanovnici Srbiji nailaze na niz administrativnih poteškoća, pa na državljanstvo čekaju godinama.

Iako su mnogi od njih više od decenije u našoj zemlji, srpski jezik govore slabo i razumeju reči koje su im potrebne u radu. Ne pokušavaju da se integrišu u društvo, ali to nije karakteristika samo ovdašnjih Kineza, već je tako u čitavom svetu.

„Svoj kineski zid nose oko sebe“, kaže nam Gordana Blagojević sa Etnografskog instituta SANU, jedna od retkih koja je proučavala etnologiju ovog naroda kod nas.

– U ambasadi Republike Kine u Beogradu ne znaju broj kineskih državljana u Srbiji. Dobila sam odgovor da nisu zaduženi za njih, već se bave diplomatskim odnosima sa Srbijom. Kinezi se u Srbiji prvenstveno bave trgovinom, zatim ugostiteljstvom, alternativnom medicinom i ponegde zemljoradnjom. Ekonomska kriza, koja je u Srbiji započela devedesetih godina 20. veka, dovela je do toga da kineski proizvodi, iako slabijeg kvaliteta, zbog svoje pristupačne cene postanu veoma traženi. Ova roba je pomogla mnogim ekonomski ugroženim porodicama – naglašava Blagojević.

Stereotipi se uglavnom razlikuju u zavisnosti od uzrasta. Dok mlađe generacije Kina najčešće asocira na Blok 70, jeftinu robu i hranu, glavna asocijacija starijim sugrađanima su Kineski zid, brojnost stanovništva i bogato kulturno nasleđe.

Iz svog istraživanja naša sagovornica je zaključila da starije generacije poznaju istoriju, kulturu i običaje u Kini, zahvaljujući onome što su učili u školi i saznali naknadno, dok srednjoškolci svoje stavove o Kini i njenim stanovnicima formiraju na osnovu Kineza koji žive u Srbiji.

– U vezi s hranom najčešća asocijacija je pirinač. Bilo je i nekoliko neuobičajenih odgovora: u Kini jedu pse; jedu bube. Jedan ispitanik je poreklo čajne kobasice vezao za Kinu, a česta asocijacija je i suši – tradicionalno japansko jelo. Kada je reč o umetnosti, sportu, kulturi – mlađe generacije obavezno navode kung fu, karate, Brus Lija, Džeki Čena, ali i nindže – navodi Blagojevićeva.

Za razliku od nekih nacionalnih manjinskih grupa koje su izložene diskriminaciji i napadima, negativnih predrasuda koje bi dovele do takvih stavova i ponašanja prema Kinezima u Srbiji – nema. Radosni, nasmejani, vredni, niski i tajnoviti – uglavnom su karakteristike kojima se opisuju „domaći“ Kinezi.

U medijima, sa druge strane, pojavljuju se tekstovi o fiktivnim brakovima Srba i Kineza, kojima oni dobijaju srpsko državljanstvo. Za bračne „usluge“ navodno plaćaju i do 10.000 evra. Sve to potkrepljuju činjenicom da se u našoj zemlji rađaju Kinezi kojima se daju srpska imena. Međutim, srpsko-kineski brakovi su retki, a Kinezi svuda u dijaspori deci daju „imena za javnost“. Pored tog imena, svako od njih ima i svoje kinesko ime, dok se javna koriste kao nadimci.

Što se tiče verovanja, Kinezi su budisti, taoisti ili sledbenici filozofskih pravaca među kojim su najbrojniji pripadnici konfučijanizma. Broj hrišćana godinama raste, a potvrda tome je i postojanje dve kineske hrišćanske crkve u Srbiji – u Beogradu i Pančevu.

Xiang Jung Xing (Nikola), pastor Baptističke kineske crkve u Beogradu (naselje Ledine), objašnjava nam kako je postao hrišćanin i na koji način se drže službe u iznajmljenoj kući koja je za duhovne potrebe postala crkva.

– Imam 36 godina. U Srbiju sam došao pre 14 godina, na nagovor brata koji se bavi trgovinom. Roditelji su nam još u Kini postali hrišćani, mada nisam bio vernik od rođenja. Tek pre desetak godina, u Srbiji, počeo sam da se zanimam za veru i kasnije postao pastor – priča Nikola, na ne baš tečnom srpskom. Oženjen je Kineskinjom i otac četvoro dece – Stefana, Simona, Jovana i Marije.

– Svi su rođeni ovde i idu u srpske škole. Jezička barijera im više nije problem, ali administracija svima nama jeste. Naime, želeo bih da ostanem u Srbiji, da mi deca odrastu i žive ovde, ali ne mogu da dobijem državljanstvo. Vizu produžavam na svakih godinu dana, sakupio sam sve papire, i u Kini i ovde, predao ih nadležnima pre šest meseci i sada čekam. A čeka se godinama – kaže pastor Nikola.

Službe u Baptističkoj crkvi ove manjinske zajednice održavaju se nedeljom, utorkom i četvrtkom, na kineskom jeziku. Kada je praznik, nekada se okupljalo i do 300 Kineza.

– Sada ih je manje, jer odlaze iz Srbije zbog teške ekonomske situacije. Ali dolaze redovno, vera je potrebna svakom. Članovi crkve su Kinezi, pevamo tradicionalne kineske pesme i čitamo Bibliju – na kineskom – objašnjava Nikola.

Propovedi drže različiti članovi zajednice, uglavnom oni koji su duže u njoj i koje zajednica prepoznaje kao istinske vernike. Četvrtak veče je termin rezervisan za mlade. Posle zajedničke molitve, mladi ostaju da se druže igrajući različite društvene igre. Dolaze i Kinezi koji nisu vernici, jer crkva pruža osećaj pripadnosti zajednici.

Etnički heterostereotipi

Kineska zajednica u Srbiji gotovo da nije bila u sferi etnoloških istraživanja.

– U ovu zajednicu je teško prodreti zbog nepoznavanja jezika i zbog njene zatvorenosti. Taj fenomen bih okarakterisala kao „sindrom kineskog zida“. Uvidevši da zbog jezičke barijere nisam u mogućnosti da obavim ozbiljno istraživanje kineske zajednice u Srbiji, odlučila sam da se posvetim etničkim heterostereotipima o Kinezima koji postoje kod Srba – kaže Blagojevićeva.