„Novi pokušaj pranja biografije Alojzija Stepinca“: Sagovornici Danasa o pismu u kom kardinal Bozanić negira postojanje logora za decu u NDH

Istoričari i sociolozi smatraju da je Bozanovićevo pismo, upućeno dva i po meseca posle kanonizacije i nedavnog prvog zvaničnog molitvenog obeležavanja dana svete dece mučenika iz Jastrebarskog i Siska 13. jula u Eparhiji gornjokarlovačkoj, novi pokušaj „pranja biografije kardinala Alojzija Stepinca“ i da Rimokatolička crkva u Hrvatskoj preuzima arbitarsku ulogu u novom talasu hrvatskog revizionizma istorije Drugog svetskog rata.

Uoči Bozanićevog pisma poglavaru SPC u Hrvatskom državnom arhivu u Zagrebu tamošnji istoričar Stjepan Lozo predstavio je knjigu „Homogena Srbija 1941“ u kojoj zagovara tezu o „srpskom programu o genocidu nad Hrvatima koji je sproveden tokom i posle Drugog svetskog rata, a da su Hrvati oklevetani za zločine koje nisu počinili“.

Bozanićev protest zbog odluka donetih na majskom zasedanju Sabora SPC došao je i posle nedavnog neuspelog pokušaja predsednika Srbije Aleksandar Vučića da privatno poseti Jasenovac.

– Revizionistički odnos prema Drugom svetskom ratu je sveprisutan u javnom govoru na prostoru Hrvatske od njenog ulaska u EU. Lozova knjiga uklapa se u široki okvir tog revizionizma, koji dodatno pojačava jako nezadovoljstvo Hrvatske katoličke crkve nezadovoljavajućim rešenjem kanonizacije kardinala Stepinca u samom Vatikanu. Tekst pisma kardinala Bozanića patrijarhu Porfiriju zapravo je revizionistička kaša, koja u nekim delovima prelazi u srbožderstvo. To je mali pamflet koji služi za stalno podgrevanje mržnje prema Srbima i SPC – kaže za Danas sociolog Petar Lađević.

On ukazuje da je do sada „takvu retoriku ustaškog ekstremizma koristilo uglavnom niže katoličko sveštenstvo i pojedini biskupi poput sisačkog Vlade Košića, te da je neverovatno da postojanje logora za decu u NHD sada negira osam biskupa, uključujući i grko-katoličkog biskupa križevačkog“.

– Otvoreno pismo potpisali su biskupi Zagrebačke crkvene pokrajine. To nisu biskupi Zagrebačke nadbiskupije već se koristi termin za koji se ne zna da li je kanonski ili istorijski. Vrlo je interesantno da se pismo pojavljuje baš sad i da se bezobrazno tvrdi da je reč o ‘prihvatilištu za napuštenu decu’, kao da su ih roditelji ostavili, a ne da su bili pobijeni ili odvedeni u nemačke logore i Jasenovac. Ovakav narativ uticaće i na odnose Srbije i Hrvatske, krajnje zaoštrene zbog Jasenovca i srpskih žrtava u Drugom svetskom ratu. Jasno je da je Bozanićevo pismo direktno povezano i sa hrvatskim nedopuštanjem Vučiću da poseti Jasenovac – smatra Petar Lađević.

Istoričar Miran Koljanin kaže za Danas da pismo kardinala Bozanića pokazuje da „Katolička crkva ne samo da želi da promeni narativ o Drugom svetskom ratu u Hrvatskoj već i bude arbitar u istoriografiji diskvalifikujući istorijske činjenice i naučne publikacije kao posledicu komunističkih zabluda“.

– Ovo pismo ima širi politički i međunarodni kontekst koji ima veze i sa ratom u Ukrajini. Istovremeno, cilj mu je i da se tema Stepinčeve kanonizacije stalno podgreva. Promena narativa o Drugom svetskom ratu, menja i narativ o njenoj i Stepinčevoj ulozi u NDH i odnosa sa SPC – ocenjuje Milan Koljanin, uz zaključak da „pismo kardinala Bozanića nogoveštava pogoršanje odnosa sa SPC“.

Na pismo kardinala Bozanića reagovala je Tanja Tuleković, direktorka Spomen-područja Donja Gradina izjavom da je „sveska grobara Franje Ilovara, koji je po naređenju časnih sestara danima sahranjivao mrtve mališane, jedan od najpotresnijih dokumenata o umiranju dece u logoru Jastrebarsko“.

Ona je za TV RS objasnila da je „čuvar groblja sahranjenu decu računao na ‘kune’ i ‘komade’, a da je račune svojim potpisom overavala časna sestra Gaudencija“, navodeći da je na prvoj stranici dnevnika zapisano da je 22. jula 1942. sahranjeno 107 dece.

„Onda stoji račun i potvrda: „Primio na račun kopanja grobova 10.000 kuna za 100 komada dece pokopane – rekla je Tanja Tuleković.

Detalji Ilovarevih dnevnika navode se i u predlogu Eparhije gornjokarlovačke za kanonizaciju dece ubijene u logorima u Jastrebarskom u Sisku koji je 15. maja 2021. upućen Saboru SPC, a objavljen je na zvaničnom sajtu ove eparhije pre 14 meseci.

Bozanić u pismu poglavaru SPC negira gotovo sve navode ovog dokumenta, pozivajući se na izjave kardinala Kuharića i istoričara Igora Vikića koji, između ostalog, tvrdi da je Jasenovac bio „radni logor“.

U predlogu za kanonizaciju, između ostalog, navodi se da je „kroz dečiji logor Jastrebarsko, u periodu od 11. jula 1942. do 26. avgust 1942. prošlo 3.336 dece, najviše srpske, od toga više od 2.000 sa Kozare, da je logor je bio pod upravom časnih sestara kongregacije Svetog Vinka Paulskog i da je u njemu, za nepunih mesec i po „zvanično“ umoreno 768 dece uzrasta od nekoliko meseci do 14 godina“.

„Pismo patrijarhu Porfiriju pokušaj je negiranja genocida u NDH, sa ciljem kanonizovanja Stepinca. Katolička crkva u Hrvatskoj se na ubijenoj srpskoj deci neće zaustaviti. Hrvati će jedan po jedan negirati svih 24 logora koji su postojali na prostoru NDH. Povampirenje neonacizma u Ukrajini, ali i na drugim mestima u Evropi, uključujući i Hrvatsku, odličan je trenutak za negiranje genocida u NDH, gde je ubijeno više od 70 hiljada dece, izjavio je za Sputnjik akademik LJubomir Dimić.