Novo svetlo na istoriju kroz projekat “Pirot kroz građu bugarskih arhiva“

Arhivska građa iz bugarskih arhiva predata je Istorijskom arhivu u Pirotu. Istraživači su u Pirot doneli 3.734 strane raznovrsne dokumetacije koja će u narednom periodu biti digitalizovana i biti dostupna javnosti.

Ovim zajedničkim projektom Istorijskog arhiva i Udruženja istoričara Pirota obuhvaćeno je istraživanje perioda Drugog svetskog rata kroz obimnu arhivsku građu koja se nalazi u Centralnom bugarskom arhivu u Sofiji.

Istoričar Davor Lazarević, predsednik Udruženja istoričara Pirota kaže da je stanje dokumenata koji se nalaze u Arhivu u Sofiji izuzetno i da će prikupljena građa kroz ovaj projekat biti od velike koristi istraživačima sa ovih prostor.

– Ono što je interesantno što smo istraživanjem mogli da spoznamo rušenje jedne predrasude koja je dominirala u našoj istoriografiji tokom druge polovine 20. veka a to je da su navodno Bugari svi građu pirotskog Arhiva i zaostavštine preneli u Bugarsku. Ispostavilo se da je to potpuno netačno. Bugari su odneli građu ali samo onu građu o radu njihovih institucija tokom okupacije Pirota od 1915. do 1918. i od 1941. do 1944. godine. Ne postiji ni jedan fond koji ukazuje na to da su odneli nešto što je autentično pirotsko i što je nastalo u međuratnom periodu i pre Prvog svetskog rata- kaže Lazarević.

Lazarević dodaje da je reč o veoma važnim dokumentima, svedocima jednog vremena u Pirotu.

– Značajni su ne samo zbog perioda kada su oni upravljali Pirotom , nego i zbog vizure i odnosa koji imamo o sopstvenoj lokalnoj istoriji i tom odnosu kada je u pitanju arhivska građa koju smo često zanemarivali, ponekada i namenski uništavali. To je breme koje nas je dovelo u jednu situaciju da mi zapravo o Pirotu u 20. veku znamo malo toga- naglašava Lazarević.

Istraživačima je za ovaj projekat bilo dostupno 10 arhivskih fondova u Bugarskoj ili 95 arhivskih jedinica ili gotovih predmeta.

– Ono što je po mom mišljenju najznačajnije i što je pečat Drugog svetskog rata u Pirotu je pogrom Jevreja. To je nešto što je obeležilo Drugi svetski rat u Pirotu. U bugarskom arhivu smo pronašli fond o Pirotskoj jevrejskoj opštini. Iz tog fonda smo izdvojili dokumente na osnovu kojih ćemo rekonstruisati šta se dešavalo tokom Drugog svetskog rata u Jevrejskoj opštini i posledicama koje su usledile kada su svi Jevreji iz Pirota deportovani i niko se nije vratio. Najobimnija građa koja je prikupljena kroz rad na projektu je dokumentacija Pirotske gimnazije. Treći segment rada su policijska dokumenta– kaže Vidanović.

Kompletan projekat je finansijski podržala Gradska uprava Pirot.

– Grad Pirot će uvek podržavati sve one koji se bave naučnim i istaživačkim radom i koji daju značajan doprinos kulturnom i istorijskom identitetu Piroćanaca- kaže pomoćnik gradonačelnika Pirpta Bojan Ranđelović.