O odnosu filozofije i retorike

Dok filozofija stremi ka sigurnom znanju i saznanju, retorika ne teži istini, već na prvom mestu verovatnoći i mišljenju. To dakako ne može da zavara da i retorika i filozofija suštinski ostaju jedna na drugu upućene.

Već u svojoj nužnosti da istinu javno plasira kao i na pitanje za adekvatnim odgovorom, filozofija se mora služiti retoričkim postupcima. Retorici je svojstven intelektualistički ideal jednog transparentnog i samoeksplikativnog filozofskog jezika. Ona podvlači materijalitet, literaricitet, performativitet i historicitet filozofskog govora. U tom smislu i Priručnik retorike i filozofije Andreasa Hecela i Geralda Poselta (De Gruyter Mouton, Berlin 2017) svesno cilja na taj paradoksalni odnos filosofije i retorike.

Retorika je već od svojih početaka interdisciplinarno određena. Još je Hans-Georg Gadamer poentirano govorio o sveprisutnosti retorike i njenom naknadnom oživljavanju u 20. veku (tzv. rhetorical turn), koji je izazvao žive debate i u međuvremenu dosegao globalne razmere. Izuzev prirodno-matematičkih nauka gotovo da ne postoji klasična disciplina koja ne stoji u odnosu sa retorikom ili već dugo njenom kontekstu pripada. Uzroci tome mogu biti u otkriću zajedničkih interesa saznanja i plodna primena retoričkih metoda, instrumenata i tehnika za pojedine naučne i pragmatične namere.

U tri velika tematska bloka, od istorijskih perspektiva – od antike do 19. stoleća – aktuelizacijom retorike u 20. veku, kao i filozofskoj retorici obavljeno je u kontekstu ispitivanje svih tih višestrukih odnosa u odgovarajućim konstelacijama, kvalitetima i eficijentnosti, kao i u njihovom interdisciplinarnom identitetu i interdisciplinarnoj funkciji. To je i bio cilj ovog Priručnika retorike i filozofije, za koje su priloge pisali renomirani eksperti iz nemačkog i anglosaksonskog govornog područja. Time se ovaj Priručnik, posvećen odnosu filozofije i retorike, priključuje koncipiranoj seriji od 13 pojedinačnih Priručnika retorike- od antičke preko moderne do literarne retorike, retorike likovnih umetnosti, retorike medija, jurisprudencije, pedagogije, politike, privrede, koji čine neku vrstu enciklopedije sa fundiranim rešenjima generisanim iz najrazličitijih divergencija i rezultirajućih problema. Ovaj Priručnik retorike i filosofije već je danas prvorazredni referencijalni izvor.