Obnavljanje jevrejskog groblja u Novom Pazaru

Radovi na sređivanju počeli su u septembru prošle i biće nastavljeni u martu ove godine. Sređivanje ove lokacije inicirali su Gradska uprava i JKP „Gradska čistoća“, a Jevrejska opština i kraljevački Zavod za zaštitu spomenika kulture angažovali su građevinsku firmu koja izvodi radove.

U minulom periodu groblje je ograđeno sa dve strane. Ostalo je da se ograde još dve strane, obnovi dvadesetak nadgrobnih spomenika, urede pristupne staze sa klupama i rasvetom i da se u centralnom delu napravi spomenik svim Jevrejima koji su nekada živeli u ovom gradu. Jedan deo grobljanske parcele zauzet je izgradnjom privatnih kuća i pomeranjem njenih granica. Inače, na tom groblju su sahranjivani Jevreji iz svih mesta koja su pripadala Jevrejskoj opštini Novi Pazar.

Jevrejsko groblje je jedan od poslednjih tragova materijalne kulture jevrejske zajednica koja je u ovom gradu postojala skoro 300 godina, sve do Drugog svetskog rata. Pre tog rata u Novom Pazaru je živelo oko 300 Jevreja i oni su tada činili značajan deo stanovništva u ovom gradu. Nakon genocida koji je izvršen u Drugom svetskom ratu, na tu zajednicu podseća samo groblje u naselju Potok, koje se prostire na 18,26 ari i na kojem može da se identifikuje dvadesetak grobnih mesta, veći broj palih spomenika ili njihovih delova. Na mnogim nadgrobnim spomenicima nalaze se natpisi, ali su vidljivi i dekorativni stilski elementi.

Prvi zapisi o životu Jevreja u ovom gradu datiraju iz 1776. godine. Podaci govore da su bili sefardi i da su u ove krajeve došli iz Sarajeva. Putopisac Ruso zabeležio je da ih je 1866. godine ovde živelo oko 200. Najbogatiji bio je Samuel Konforti poznatiji kao Sumbuliko. Bio je trgovac i bankar. Osnovao je Novopazarsku banku, koja je u narodu bila poznata pod imenom Jevrejska banka. NJegova kuća nalazila se u centru Novog Pazara, a pored nje bila je Sinagoga, koja je bila centar religioznog, obrazovnog i društvenog života Jevreja. Uporedo sa izgradnjom sinagoge izgrađen je i most na reci Raški, koji je povezivao centar grada sa sadašnjom Starom čaršijom. Za vreme Drugog svetskog rata nemačka policija prvo je demolirala Sinagogu, a spalili su i bacili u reku Rašku matične knjige rođenih, venčanih i umrlih i celokupnu arhivu Jevrejske opštine. Nameštaj su preneli u svoje prostorije. Jevrejsku imovinu u Novom Pazaru, za vreme tog rata, koristili su albanski organi vlasti, koji su u Sinagogu smestili izbeglice iz Bosne.

Sinagoga nestala u poplavi

Posle Drugog svetskog rata, Sinagogu i zgradu jevrejske opštine koristile su nove vlasti za Sekretarijat unutrašnjih poslova, a kasnije UP „Lipa“ te prostorije koristilo je za svoj vešeraj. To je sve trajalo do 1979. godine, kada je ovaj grad zadesila velika poplava i zgrada Sinagoge je nestala.

Još vesti iz ovog grada

Ćamil Sijarić u dvobroju novopazarskog književnog časopisa „Sent“

BNV podržava žalbu kandidata za sudije za prekršaje u Novom Pazaru

Prijepoljska priča o hidžabu i predškolskoj ustanovi

I pored sjajne partije u Pazaru: Vladan Milojević je morao malo da „riba“ svoje igrače